1) Bronisław Geremek, 1998
2) Panie Prezydencie! Panie Marszałku Sejmu! Pani Marszałek Senatu! Wysoka Izbo!
3) W polskiej polityce zagranicznej rok 1998 będzie okresem kluczowych decyzji. Przybliża się w szybkim tempie perspektywa osiągnięcia strategicznych celów, jakie dawna opozycja demokratyczna formułowała w pierwszych latach nowych rządów w latach 1989-1993. Cele te stanowią już od wielu lat przedmiot narodowego porozumienia. "Co dalekie było blisko" można by powtórzyć za Stanisławem Wyspiańskim.
4) Po pierwsze, wchodzimy w ostatnią fazę naszych starań o członkostwo w NATO, starań o instytucjonalne potwierdzenie i ubezpieczenie rezultatów demokratycznej rewolucji 1989 r.
5) Po drugie, już za kilka tygodni nastąpi zapoczątkowanie negocjacji w sprawie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Ta decyzja Unii Europejskiej wieńczy nasze kilkuletnie starania dyplomatyczne, stanowi także pozytywną ocenę skuteczności wysiłku Polaków związanego z przeprowadzeniem wewnętrznych zmian gospodarczych, modernizacją struktur społecznych i państwa.
6) Jest to zarówno powód do satysfakcji dla wszystkich, którzy przyczynili się do osiągnięcia dobrego rezultatu, jak i wyzwanie. W obu bowiem przypadkach rok 1998 będzie okresem weryfikacji i trudnych negocjacji w sprawach szczegółowych, a zarazem decydujących o sukcesie naszych zamierzeń i koncepcji strategicznych. Będzie to niezwykle trudny test, jakiemu zostanie poddana cała nasza struktura państwowa: dyplomacja, administracja rządowa, samorządy terytorialne, związki zawodowe, partie polityczne. I w takim wymiarze należy postrzegać te wyzwania i szanse sprostania im.
7) Na wyzwania te nakładać się będą zadania zogniskowane na budowaniu nowej pozycji politycznej i strategicznej kraju w Europie i regionie. To zaś nasuwa pytanie o sprawy zasadnicze, skłania do krótkiej choćby refleksji, w jakim szerszym kontekście należy sytuować zadania oczekujące nas w 1998 r. i w nadchodzących latach.
8) Geografii nie można zmienić, powiedział swego czasu generał de Gaulle, można natomiast zmienić geopolitykę. Dwaj dyktatorzy, Hitler i Stalin, zmienili nam geografię, natomiast geopolitykę zmienialiśmy w ostatnich latach sami, ze wsparciem instytucji demokratycznych Zachodu i dzięki demokratycznemu odrodzeniu na Wschodzie. Nasze obecne starania o członkostwo w NATO i Unii Europejskiej, nasze wysiłki, by stworzyć zarysy nowej polityki regionalnej, należy postrzegać jako istotne, ale tylko fragmenty konstruowania nowego, sprawiedliwszego i umocowanego na trwalszym fundamencie porządku europejskiego.
9) W istocie powinniśmy już dziś myśleć w kategoriach rzeczywistości politycznej, jaka powstanie po rozszerzeniu NATO o trzy kraje i w trakcie negocjacji dotyczących rozszerzania Unii Europejskiej. Jaką rolę i miejsce chcemy zapewnić Polsce w tym nowym, kształtującym się na naszych oczach i kształtowanym przez nas samych porządku? Jaki będzie nasz stosunek do sąsiadów zwłaszcza tych na wschodzie? Jaką rolę wyznaczymy w naszym myśleniu i w działaniach kwestiom regionalnym? Jaką rolę chcemy odgrywać w NATO i w Unii Europejskiej?
10) Są to pytania, które właśnie w wyniku rozszerzenia europejskich i euroatlantyckich instytucji pojawią się ze zdwojoną mocą. Nasze wejście do NATO i Unii Europejskiej nie jest i nie będzie bowiem ucieczką na Zachód, odwróceniem się od spraw regionu, bliższych i dalszych partnerów na wschodzie, czy na północnym i południowym wschodzie. Przeciwnie, zwracamy się ku Zachodowi i jego instytucjom, mając na uwadze osiągnięcie co najmniej czterech celów: po pierwsze, wewnętrzne wzmocnienie samych siebie, po drugie, wprowadzenie do zachodnioeuropejskiej debaty i zachodnioeuropejskiego rozumienia Europy nowej wrażliwości i odmiennego doświadczenia historycznego, po trzecie, wzmocnienie NATO i Unii Europejskiej nie tylko poprzez dodanie do ich siły własnego potencjału, ale również poprzez ukazanie nowych perspektyw i nowych wyzwań, oraz, po czwarte, wzmocnienie i przyspieszenie procesów demokratycznej rekonstrukcji regionu i budowy nowego porządku europejskiego. To poczwórne zadanie stanowi istotę nowej geopolityki, jaką w tej części Europy zapoczątkowaliśmy przed niemal 9 laty.
11) Chciałbym, aby Wysoka Izba zechciała przyjąć przedstawioną tu przeze mnie informację o głównych kierunkach polityki zagranicznej Polski w 1998 r., mając na uwadze te w największym skrócie zasygnalizowane zasadnicze pytania.
12) Główne zadania polityki zagranicznej w 1998 r. wynikają z polskiej racji stanu, której zasadnicze rysy nakreślone zostały po 1989 r. przez pierwsze rządy znowu wolnej i niepodległej Polski. Zadania te należy sytuować w szerszym kontekście tworzenia nowego ładu międzynarodowego, którego istotnymi składnikami są: w wymiarze globalnym system Narodów Zjednoczonych, natomiast w wymiarze europejskim tworzący się w Europie system bezpieczeństwa. Jego podstawę stanowi współpraca NATO, Unii Europejskiej, Unii Zachodnioeuropejskiej, OBWE i Rady Europy. W 1998 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych skoncentruje szczególną uwagę na wykonaniu następujących priorytetowych zadań:
13) Po pierwsze, wspomożenie procesu ratyfikacji przez państwa członkowskie NATO protokołu o przystąpieniu Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz kontynuacja procesu polityczno-wojskowej integracji z Sojuszem.
14) Po drugie, rozpoczęcie i sprawny przebieg negocjacji w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
15) Po trzecie, utrzymanie i dalszy rozwój wszechstronnych bilateralnych stosunków ze Stanami Zjednoczonymi, Niemcami, Francją i Wielką Brytanią , jako głównymi partnerami Polski w stosunkach międzynarodowych w ich wymiarze ogólnoeuropejskim i euroatlantyckim, a także pogłębienie więzi z innymi państwami, z którymi już wkrótce będą nas łączyć więzy sojusznicze i więzy europejskiego partnerstwa.
16) Po czwarte, rozwój dobrych stosunków opartych na zasadach równości i wzajemnych korzyści z Rosją i z innymi krajami Europy Wschodniej i Środkowej. Pogłębianie strategicznego partnerstwa z Ukrainą i Litwą oraz budowanie, tam gdzie to jest możliwe i pożądane, podstaw wspólnoty interesów z naszymi partnerami i sąsiadami na południu (zwłaszcza z Republiką Czeską i Węgrami ).
17) Po piąte, aktywny udział we współpracy regionalnej, nadanie jej nowych, silnych impulsów, zwłaszcza w najbliższym Polsce otoczeniu, i w ten sposób zapewnienie krajowi pozycji odpowiadającej jego potencjałowi politycznemu, gospodarczemu i wojskowemu.
18) Po szóste, skuteczne, z punktu widzenia interesów Polski i europejskiego bezpieczeństwa, sprawowanie przewodnictwa w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
19) Po siódme, zachowanie specjalnych, wykraczających poza tradycyjnie rozumiane dwustronne stosunki dyplomatyczne, więzi ze Stolicą Apostolską. Po ósme, promowanie w praktyce międzynarodowej zasady państwa prawa, ochrony praw człowieka i podstawowych wolności.
20) Po dziewiąte, utrzymywanie więzi z Polakami na całym świecie.
21) Wśród priorytetowych zadań, jakie podejmie MSZ w 1998 r. we współpracy z innymi ministerstwami i organizacjami pozarządowymi, znajdą się również: promowanie kultury polskiej, wspieranie działaniami politycznymi i dyplomatycznymi naszej obecności gospodarczej w ważnych z punktu widzenia naszych interesów krajach europejskich i pozaeuropejskich, na miarę możliwości państwa aktywny wkład w działalność ONZ, organizacji wyspecjalizowanych systemu Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych.
22) Wysoka Izbo! Z przyczyn, których nie muszę w tym miejscu rozwijać i szczegółowo uzasadniać, problematyka bezpieczeństwa międzynarodowego zajmuje eksponowane miejsce na liście polskich priorytetów.
23) Podpisane 16 grudnia 1997 r. na sesji ministerialnej NATO Protokoły Akcesyjne, otwierające nam drogę do Sojuszu, podlegają zróżnicowanej procedurze ratyfikacji w państwach-sygnatariuszach Traktatu Północnoatlantyckiego.
24) Znaczna część wysiłków MSZ związanych z zapewnieniem Polsce członkostwa w NATO będzie się koncentrować na wpływaniu, w ramach naszych możliwości i we współpracy z Węgrami i Czechami , na korzystny przebieg procesów ratyfikacyjnych. Musimy jednak patrzeć i działać z pewnym wyprzedzeniem, z perspektywą podejmowania kolejnych zadań, przybliżając w ten sposób realizację celów zasadniczych.
25) Po pierwsze, wydaje się uzasadnione rozpoczęcie prac przygotowawczych do ratyfikacji przez Polskę Traktatu Północnoatlantyckiego. Obejmuje to przygotowanie w 1998 r. dokumentów umożliwiających, po otrzymaniu zaproszenia do przyłączenia się do Sojuszu, szybką ratyfikację traktatu przez polski parlament. Potrzebna jest także analiza innych dokumentów prawno-międzynarodowych, związanych z członkostwem w NATO, pod kątem ich skutków dla polskiego systemu prawnego i przygotowanie się tam, gdzie to okaże się konieczne, do ich ratyfikacji.
26) Po drugie, niezbędne jest wprowadzenie przez MSZ i MON działań zapewniających przygotowanie Polski do członkostwa w Sojuszu. Dotyczy to zarówno płaszczyzny politycznej, jak i wojskowej oraz organizacyjnej.
27) Na pierwszym miejscu należałoby tu postawić szybkie włączanie się do prac komisji i agend NATO, na podstawie podjętej przez Radę Północnoatlantycką decyzji o stopniowym "otwieraniu" struktur Sojuszu dla państw zaproszonych. Wiąże się to z kadrowym i organizacyjnym wzmocnieniem komórek organizacyjnych zajmujących się bezpośrednio i pośrednio współpracą z NATO w centrali, z jednoczesną budową nowoczesnej polskiej misji w Kwaterze Głównej. W dziedzinie przygotowania kadr cywilnych i wojskowych, zdolnych do skutecznego działania zarówno w centralach MSZ i MON, jak i na placówkach w NATO, m.in. w Kwaterze Głównej i w SHAPE, zaniedbania są w chwili obecnej dotkliwe.
28) Kolejne, prowadzone równolegle działania, obejmować będą konkretyzowanie form i charakteru naszego przyszłego udziału w strukturach politycznych i wojskowych NATO. Nastąpić musi także określenie, w ramach planowania obronnego NATO. celów dla polskich sił zbrojnych w najbliższych latach oraz przyspieszenie prac nad osiągnięciem standardów NATO m.in. w zakresie ochrony i wymiany informacji niejawnych, opracowania diagnozy stanu interoperacyjności i prognozy jej rozwoju, a także zapewnienie w jak najszybszym czasie odpowiedniego minimalnego poziomu interoperacyjności z silami zbrojnymi NATO.
29) Nie leży w naszym dobrze rozumianym interesie osłabianie naszego udziału w rozszerzonym Partnerstwie dla Pokoju. Stąd planowane jest kontynuowanie współpracy wojskowej w ramach PdP i Procesu Planowania i Oceny oraz w ramach współpracy dwustronnej z państwami NATO. Będziemy aktywni na forum Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, w celu silnego zaakcentowania pozycji Polski jako państwa kluczowego w zapewnieniu polityczno-wojskowej stabilizacji w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, państwa gotowego do ścisłej współpracy politycznej i wojskowej z sąsiadami, a także do przygotowania i zaproponowania programu współpracy z państwami nie zaproszonymi w chwili obecnej do członkostwa w NATO. Działania podejmowane dzisiaj warunkują i w znacznym stopniu również określają przyszłe miejsce Polski w Sojuszu. Wynika stąd konieczność jak najszybszego skonkretyzowania zakresu i form naszego dalszego udziału w tak ważnej operacji jak ta, która ma miejsce w Bośni i Hercegowinie
30) W 1998 r. chcemy rozszerzyć współpracę z Unią Zachodnioeuropejską i w ten sposób umożliwić jak najszersze włączenie Polski do procesu formowania wspólnej polityki obronnej Europy. Przewidujemy aktywny udział w pracach wszystkich dostępnych nam struktur organizacyjnych UZE.
31) Większego znaczenia nabierze w 1998 r. kwestia naszego uczestnictwa w inicjatywach bilateralnych i multilateralnych związanych z rozwojem Europejskiej Tożsamości w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony. Sprawa harmonijnego połączenia naszego rychłego już członkostwa w NATO z udziałem w dyskusjach i działaniach zmierzających do określenia modelu Europejskiej Tożsamości w tej dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony stanie się w ciągu roku bieżącego jednym z kluczowych punktów zainteresowania resortu spraw zagranicznych. Oczekujemy w tym zakresie partnerskich dyskusji i praktycznych przedsięwzięć. Dotychczasowe formy i zakres dialogu z Unią Europejską w tej dziedzinie uważamy za niewystarczające.
32) Na Polsce jako kraju sprawującym w 1998 r. przewodnictwo w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie spoczywa obowiązek spełniania roli inicjatora i koordynatora poczynań politycznych tej organizacji jako całości. Szczegółowy zarys programu polskiego przewodnictwa przedstawiłem 15 stycznia na spotkaniu ze Stałą Radą OBWE. Chcę w tym miejscu podkreślić, że pierwsze dwa miesiące sprawowania przez Polskę przewodnictwa OBWE okazały się pomyślne. Stanowi to dobry prognostyk dla naszych dalszych działań i budowania autorytetu Polski jako ważnego czynnika stabilizacji w skali regionu i Europy.
33) W pracach nad dokumentem-kartą bezpieczeństwa europejskiego będziemy podkreślać rolę organizacji w zapobieganiu konfliktom, w umacnianiu jej "ludzkiego wymiaru", we wspieraniu procesów demokratycznej przebudowy państw do niedawna autorytarnych bądź nadal rządzonych w sposób dyktatorski oraz w utrwalaniu systemu współdziałających ze sobą organizacji bezpieczeństwa.
34) W zakresie kontroli zbrojeń i rozbrojenia działania Polski w 1998 r. skoncentrują się w pierwszym rzędzie na uczestnictwie w pracach nad adaptacją Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE) oraz na negocjacjach nad modernizacją Dokumentu Wiedeńskiego z 1994 r. Zamierzamy także wspierać rozbudowę regionalnych środków budowy zaufania i bezpieczeństwa.
35) Kwestia zmian w traktacie CFE ma bez wątpienia znaczenie kluczowe dla utrzymania pod międzynarodową kontrolą zbrojeń konwencjonalnych. Potrzeba adaptacji traktatu jest rezultatem zasadniczych zmian geopolitycznych, jakie zaszły w Europie w ostatnich latach. Uczestnicząc aktywnie w podjętych przez państwa-strony traktatu pracach adaptacyjnych, będziemy zmierzać do wprowadzenia do zmienionego traktatu tylko takich zapisów, które nie będą utrudniać procesu rozszerzania NATO i nie przeszkodzą w uzyskaniu przez Polskę statusu pełnoprawnego członka Sojuszu Północnoatlantyckiego. Ewentualne nowe regulacje traktatowe nie mogą wszak blokować zdolności sojuszu do zastosowania art. S traktatu mającego tak zasadnicze znaczenie dla polskiego bezpieczeństwa i dla polskich aspiracji wejścia do solidarności euroatlantyckiej. Nie mogą też osłabiać narodowej siły obronnej.
36) Jeśli chodzi o Dokument Wiedeński, dążymy do tego, aby zmiany w nim przyczyniły się do zwiększenia przejrzystości, stabilności i przewidywalności sytuacji w naszym bezpośrednim sąsiedztwie. Wspierać będziemy również rozbudowę regionalnych środków budowy zaufania i bezpieczeństwa, m.in. w basenie Morza Bałtyckiego. 
37) Jednym z ważnych wymiarów polityki zagranicznej związanym z problematyką bezpieczeństwa, a także z zadaniami w sferze gospodarczej, jest coraz ściślejsza współpraca z przemysłami obronnymi innych państw, w szczególności krajów członkowskich NATO i Unii Europejskiej. Rozwijając taką współpracę, będziemy zarazem aktywnie wspomagać promocję produktów naszego przemysłu obronnego, przy uwzględnieniu polskiej racji stanu oraz istniejących uwarunkowań i regulacji międzynarodowych.
38) Wysoki Sejmie! Przechodząc teraz do omówienia zadań związanych z integracją europejską, wydaje mi się istotne powiedzieć rzecz prostą i może nawet banalna, że do Unii Europejskiej wejdziemy tylko dlatego. że jest to zgodne z naszym interesem narodowym, potrzebne nam samym, a nie dlatego, jak to czasem słyszymy, że odrabiamy abstrakcyjne zadanie domowe, zlecone przez brukselskich technokratów.
39) Wizycie delegacji Episkopatu Polski w Brukseli przed kilku miesiącami przypisuję tu szczególne znaczenie. Wskazała ona na zaangażowanie Kościoła w integrację europejską, przypominając
40) 0 fundamentalnych wartościach, które stanowią dziedzictwo Europy i leżą u podstaw idei europejskiej. Polska jako członek Unii Europejskiej wniesie do niej swoją wrażliwość, swoje doświadczenia i ambicje. Obserwując Unię Europejską i jej kraje członkowskie wiemy, że jest w niej miejsce nie tylko na zgodę w sprawach zasadniczych, ale również na różnorodność, na tożsamość kulturową i polityczną narodów. Pamiętamy o tym właśnie dlatego, że Polska nie jest
41) 1 nie będzie jedynie rynkiem złożonym z 40 min potencjalnych klientów. Polska jest również producentem i rynkiem europejskiej myśli wytwarzanej i konsumowanej przez te 40 min obywateli Rzeczypospolitej. Zaangażowaniu społecznemu w integrację europejską dobrze służy szeroki ruch organizacji pozarządowych. Rola tych organizacji będzie rosła w miarę rozwoju debaty europejskiej w naszym kraju.
42) Priorytetem wśród zadań naszej polityki w dziedzinie integracji europejskiej będzie zakończenie, w ścisłej współpracy z Komitetem Integracji Europejskiej oraz wszystkimi ministerstwami i urzędami centralnymi, działań przygotowujących rokowania akcesyjne.
43) Pragnę w tym miejscu wyraźnie podkreślić w związku z pojawiającymi się często pytaniami i wątpliwościami, że Rada Ministrów potwierdziła, że delegacji polskiej na rokowania w sprawie członkostwa w Unii Europejskiej przewodniczy minister spraw zagranicznych. Prowadzenie zasadniczej części negocjacji spoczywać będzie na głównym negocjatorze podlegającym bezpośrednio prezesowi Rady Ministrów oraz na podporządkowanym mu zespole, w ścisłej współpracy z MSZ i KIE. Dla sprawnego i skutecznego przebiegu negocjacji konieczne będzie kadrowe, finansowe i techniczne wzmocnienie zarówno centrali, jak i naszych placówek we wszystkich krajach członkowskich Unii, a zwłaszcza naszej misji przy Komisji Europejskiej w Brukseli.
44) W 1997 r. pojawiły się trudności w stosunkach z Unią Europejską dotyczące takich spraw, jak kwestia przemysłu żelaza i stali czy kwestia eksportu mleka. W bieżącym roku konieczne będzie zatem nie tylko uważne śledzenie problemów, które wywoływać mogą skutki polityczne zagrażające naszym interesom, ale przede wszystkim podjęcie konkretnych działań dostosowawczych, nadrobienie powstałych zaległości. Mając na względzie wpływ procesów harmonizacji prawa w Polsce na tempo rokowań akcesyjnych, a także na formowanie założeń unijnego programu Partnerstwa dla Członkostwa, konieczne jest znaczne przyspieszenie tych procesów. MSZ we współpracy z KIE będzie podejmowało wszelkie niezbędne kroki na arenie międzynarodowej, tak aby ułatwić i przyspieszyć procesy dostosowawcze.
45) Chcemy rozszerzyć, o czym już wspomniałem, dialog polityczny Polski z Unią Europejską w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa stanowiącej kluczowy element budowy europejskiej tożsamości obronnej. Naturalne i w pełni zrozumiałe dążenie Europejczyków do przejmowania coraz szerszego zakresu odpowiedzialności za bezpieczeństwo kontynentu nie stoi w sprzeczności ze wzmacnianiem roli NATO i więzi transatlantyckich. Polska udzieli poparcia tym dążeniom.
46) Istnieje pilna potrzeba kontynuowania współpracy z Unią Europejską w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Do priorytetowych należeć będą sprawy dotyczące zwiększenia skuteczności zwalczania przestępczości zorganizowanej i przemytu narkotyków oraz broni. Wiąże się to ściśle z koniecznością dostosowania się do zasad konwencji z Schengen, włączonych teraz do Traktatu Amsterdamskiego. Wyrażamy nadzieję, że te problemy będą przedmiotem debat Stałej Konferencji Europejskiej, której pierwsze posiedzenie odbędzie się 12 marca.
47) Współdziałanie z Unią Europejską w ramach tzw. trzeciego filaru wiąże się z modernizacją infrastruktury kontrolnej na wschodniej granicy Polski. Ustanawianie nowych zasad kontroli granicznej nie może być postrzegane jako problem angażujący wyłącznie Polskę i jej sąsiadów bez związku z szerszą europejską polityką wobec migracji, a także walki z nowymi rodzajami zagrożeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Dlatego też oczekujemy w tym zakresie wsparcia politycznego i materialnego ze strony Unii Europejskiej. Przecież granica wschodnia Rzeczypospolitej stać się ma największą i najdłuższą granicą Unii Europejskiej po jej rozszerzeniu. Konieczne jest również stałe analizowanie skutków politycznych, gospodarczych i społecznych po wprowadzeniu nowego systemu kontroli na granicy wschodniej.
48) Właściwe wykonanie tej trudnej z politycznego, gospodarczego, a przede wszystkim psychologicznego punktu widzenia operacji wymaga również szybkiej adaptacji wewnętrznej, zgodnej z międzynarodowymi standardami, odpowiadającej pojawiającemu się wyzwaniu. W tej dziedzinie MSZ będzie ściśle współpracować z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwem Sprawiedliwości i Komitetem Integracji Europejskiej.
49) Pragnę jednocześnie z całą mocą podkreślić, że Polska zarówno jako kandydat do Unii Europejskiej i NATO, a następnie jako ich członek, powinna czynić wszystko co możliwe, aby nasze wschodnie i północne granice nie były barierami cywilizacyjnymi, gospodarczymi czy militarnymi, ale żeby były otwarte na współpracę, otwarte na dobre sąsiedztwo. Należy to przecież do solidarnościowej tradycji.
50) Nie osłabimy swej obecności i aktywności w Radzie Europy. Planujemy zakończenie prac związanych z przystąpieniem Polski do Funduszu Rozwoju Społecznego Rady Europy, do konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, do konwencji o prawach człowieka i biomedycynie oraz do protokołu dodatkowego w sprawie zakazu klonowania istot ludzkich.
51) Swoją działalność w ugrupowaniach regionalnych, takich zwłaszcza jak Inicjatywa Środkowoeuropejska i Rada Państw Morza Bałtyckiego, Polska będzie wykorzystywać przede wszystkim do promowania nowych form współpracy państw regionu i ich zbliżenia do Unii Europejskiej. Działania te mogą stać się również tworzywem szerokiej sieci współpracy między Bałtykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym.
52) Powiązaniu naszego regionu z Unią Europejską służyć będzie także rozwój współpracy transgranicznej. Ministerstwo będzie udzielało wszelkiej możliwej pomocy samorządom terytorialnym i wojewodom regionów nadgranicznych w urzeczywistnianiu ich lokalnych zadań mających wymiar międzynarodowy, zwłaszcza w działalności euroregionów. Traktujemy tę aktywność samorządu nie jako interferencję czy przejmowanie prerogatyw rządu lub resortu spraw zagranicznych, lecz jako naturalne uzupełnienie korzystnych dla kraju procesów integracyjnych. Wzmocnimy naszą pomoc dla inicjatyw regionalnych i lokalnych. Oczekujemy jednak ze strony lokalnych władz samorządowych i rządowych coraz większej odpowiedzialności w podejmowaniu problemów o charakterze międzynarodowym lub mających implikacje międzynarodowe. Istnieje bowiem tylko jedna polska polityka zagraniczna.
53) Wysoka Izbo! Przechodzę teraz do przedstawienia uwag na temat stosunków z naszymi głównymi partnerami w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej.
54) Demokratyczne Niemcy, silnie zakotwiczone w Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckim, zainteresowane rozwojem dobrosąsiedzkich stosunków, stanowią niezwykle ważny czynnik stabilizujący sytuację w Europie. Potwierdzamy, po raz kolejny, konieczność utrzymywania z Republiką Federalną Niemiec kontaktów politycznych na jak najwyższym szczeblu, rozwijania współpracy resortowej i współpracy regionalnej. Kształtująca się krok po kroku polsko-niemiecka wspólnota interesów jest zjawiskiem nowym i ze wszech miar dla Polski i Europy korzystnym. Decyzja o utworzeniu korpusu duńsko - niemiecko- polskiego, z siedzibą dowództwa w Szczecinie, jest dobrym tego przykładem.
55) W 1998 r. w stosunkach z Niemcami podstawowym zadaniem będzie utrzymanie dotychczasowego poparcia Republiki Federalnej dla naszych starań o członkostwo w Unii Europejskiej i NATO. Służyć temu będą konsultacje z udziałem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, prezesa Rady Ministrów Jerzego Buzka i kanclerza federalnego Helmuta Kohla oraz także ministrów spraw zagranicznych, wewnętrznych, obrony narodowej i finansów obu krajów, które odbędą się w 1998 r. Pragniemy, by tego typu coroczne konsultacje na najwyższym szczeblu stały się trwałym elementem stosunków polsko-niemieckich.
56) Przykładamy szczególną wagę, obok utrzymywania na właściwym poziomie dialogu politycznego z RFN, do kwestii gospodarczych, w szczególności do zwiększenia obrotów handlowych oraz wzrostu inwestycji niemieckich. W miarę pogłębiania się procesów integracyjnych wzrastać też będzie znaczenie kontaktów między środowiskami zawodowymi i społecznymi obu krajów. Mogą one ułatwić łagodzenie napięć, jakie nieuchronnie będą powstawać w różnych dziedzinach podczas negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Starcie interesów jest zjawiskiem naturalnym i w taki też sposób powinno być traktowane. Ale w związku z tym należałoby się wspólnie zastanowić nad tworzeniem niezbędnych amortyzatorów, chroniących nasze interesy gospodarcze, a jednocześnie pobudzających rozwój współpracy.
57) Szczególne znaczenie przywiązujemy do rozwoju różnych form współpracy przygranicznej. Istnieje także pilna potrzeba nawiązania ścisłej współpracy polsko-niemieckiej, ale także polsko-niemiecko-czeskiej celem zagospodarowania dorzecza Odry. Powódź z 1997 r. była bolesnym przypomnieniem, ile kosztuje nasze kraje brak takiego współdziałania.
58) Z Francją łączą nas silne historyczne więzy. Silna Francja jest niezwykle ważnym czynnikiem wspomagającym zachowanie niezbędnej równowagi i stabilności w Europie. Zakładamy, że stanowisko Francji w sprawach związanych z przystąpieniem Polski do instytucji europejskich, w szczególności Unii Europejskiej, będzie w tym roku nadal ulegało korzystnej ewolucji. Są ku temu podstawy, wśród nich zwłaszcza rosnąca bardzo szybko francuska obecność gospodarcza w Polsce. Uważamy za potrzebne i zgodne z naszymi interesami umacnianie francuskiego zainteresowania rozwojem współpracy politycznej i gospodarczej z Polską. Więcej niż do tej pory należy poświęcić uwagi zacieśnieniu polsko-francuskiej współpracy międzyparlamentarnej i międzyrządowej, stwarzającej nam możliwości uczestniczenia, przynajmniej pośrednio, w dyskusjach o przyszłym kształcie Unii Europejskiej.
59) Z większą otwartością zamierzamy podchodzić do głosu Francji w sprawach reform instytucjonalnych Unii Europejskiej, ze zrozumieniem i zainteresowaniem dla wielkiego wysiłku intelektualnego, jaki za nim stoi.
60) Współpraca Polski, Francji i Niemiec w ramach Trójkąta Weimarskiego będzie odgrywała dużą rolę w procesie wstępowania naszego kraju do NATO i Unii Europejskiej, choć zarazem działalność tej inicjatywy nie powinna być redukowana tylko do tego wymiaru. O Trójkącie Weimarskim myślimy w znacznie szerszej i bardziej długofalowej perspektywie. Trójkąt może zwiększyć szanse Polski na dołączenie do czołowych państw Unii Europejskiej, tworząc wraz z Francją i Niemcami "kręgosłup" Europy – cytuję zdanie z expose premiera Buzka. Jednocześnie może on stanowić dogodną płaszczyznę dyskutowania i współtworzenia polityki wschodniej, rozszerzającej się Unii Europejskiej. Ten kierunek myślenia akceptowany jest przez naszych partnerów w Trójkącie, czego świadectwem są wyniki ostatnich rozmów prezydenta Polski, prezydenta Francji i kanclerza RFN na szczycie w Poznaniu 21 lutego, gdzie Trójkąt Weimarski określony został jako prolog przyszłego współdziałania w zjednoczonej Europie. Musimy dobrze przygotować kolejne spotkania w ramach Trójkąta Weimarskiego, tak aby nadały one współpracy trójstronnej nową dynamikę. Uważamy za rzecz ważną: utrzymanie regularności i efektywności spotkań ministrów spraw zagranicznych i obrony, rozszerzenie praktycznej współpracy trójstronnej na inne dziedziny, takie jak dziedziny gospodarki, ochrony środowiska, problemów pracy. 
61) Wielka Brytania, tradycyjny sojusznik Polski, powraca na pierwszy plan w procesie integracji europejskiej, w tym również w dziedzinie kształtowania koncepcji i struktur bezpieczeństwa europejskiego. Jest to fakt pozytywnie odbierany w Polsce. Polska jest i będzie zainteresowana coraz mocniejszym zaangażowaniem Zjednoczonego Królestwa w sprawy regionu środkowoeuropejskiego.
62) Umacnianie pozycji Polski jako głównego partnera Wielkiej Brytanii w Europie Środkowej jest tym ważniejsze, że w okresie brytyjskiego przewodnictwa w Unii, w pierwszej połowie tego roku, rozpoczną się właśnie rokowania akcesyjne w sprawie przyjęcia Polski do UE. Brytyjskie silne poparcie dla rozszerzenia Unii ma dla Polski duże znaczenie. Przychylny stosunek rządu brytyjskiego do idei rozszerzenia NATO jest znany i doceniany w Polsce. Konieczne jest utrzymanie kontaktów bilateralnych na wysokim szczeblu, tym bardziej, że nabierają one coraz bardziej partnerskiego charakteru. Potrzebna jest intensyfikacja kontaktów politycznych, kontynuacja współpracy wojskowej, zwiększenie wysiłków na rzecz promocji polskiego eksportu i przyciągania brytyjskich inwestycji do Polski.
63) Również w stosunkach z pozostałymi krajami europejskimi, należącymi zarówno do NATO jak i do Unii, podstawowe zadania polskiej polityki zagranicznej to pozyskanie i umocnienie ich przychylności dla naszych dążeń związanych z uzyskaniem członkostwa w Unii Europejskiej i w NATO. Ze szczególną wdzięcznością odnosimy się do parlamentów i rządów Kanady, Danii i Norwegii, pierwszych krajów, które ratyfikowały Protokół Akcesyjny otwierający nam drogę do członkostwa w NATO.
64) Odnosząc się jedynie do kontaktów z niektórymi krajami warto podkreślić między innymi, co następuje:
65) – W kontaktach z Włochami istotne znaczenie ma utrzymanie dialogu politycznego na dotychczasowym wysokim szczeblu i umocnienie pozycji Polski jako najważniejszego partnera Włoch w naszej części Europy. Zwraca jednak uwagę fakt, że partnerstwo to nosi głównie do tej pory gospodarc2y charakter. Tę jednostronność wypada uznać za niekorzystną i wydaje się, że może ona zostać szybko usunięta.
66) – Z zadowoleniem należy przyjąć rozwój kontaktów z Hiszpanią. Korzystna jest, przyjęta w
67) trakcie styczniowej wizyty premiera Hiszpanii w Polsce, inicjatywa nadania stosunkom polsko-hiszpańskim specjalnego i uprzywilejowanego charakteru. Konieczne jest zatem kontynuowanie ścisłych kontaktów politycznych i dyplomatycznych z Madrytem, nieustanne podtrzymywanie zainteresowania Polską i regionem. To samo dotyczy oceny i perspektyw naszych kontaktów z Portugalią .
68) – W stosunkach z Austrią, dzisiaj niezwykle owocnych, pragniemy uzyskać pełne, nie tylko polityczne, poparcie rządu austriackiego dla starań Polski o przyjęcie do Unii. Rozumiemy wstrzemięźliwość Wiednia, ale pojawiające się obawy mogą zostać rozwiane. Oznacza to, że konieczna jest szersza dyskusja z Austrią, dotycząca zwłaszcza takich problemów, jak wprowadzanie w życie konwencji z Schengen, jak sprawa dostępu do rynku.
69) – W stosunkach z Grecją będziemy nadal usilnie zabiegać o rozwój współpracy gospodarczej oraz o uzyskanie i utrzymanie greckiego poparcia dla naszych starań o przyjęcie do NATO i do Unii Europejskiej.
70) – Z kolei w kontaktach z Turcją nie chcemy dopuścić, by jej obecne rozczarowanie polityką Unii Europejskiej zaważyło na stosunku do rozszerzenia NATO. Dla Polski Turcja jest i pozostanie w przyszłości atrakcyjnym partnerem politycznym i gospodarczym, również we współpracy skierowanej na rynki trzecie. A w zapleczu tego jest też historyczne wspomnienie, że Turcja była tym krajem, który rozbiorów Polski i utraty niepodległości nie uznał.
71) Naszym podstawowym zadaniem w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi jest kształtowanie ich w taki sposób, by wraz z przystąpieniem Polski do NATO stały się one w pełni, faktycznie i formalnie, stosunkami sojuszniczymi i, w skali regionu, uprzywilejowanymi. Zasadnicze znaczenie ma tu aktywność w sferze stosunków politycznych. Obok uzyskania dobrego rezultatu w procesie ratyfikowania przez Senat Stanów Zjednoczonych Protokołu Akcesyjnego, będziemy dążyć do uzyskania poparcia partnera amerykańskiego i innych członków Sojuszu dla naszych dążeń do zapewnienia Polsce takiej roli w NATO, która odpowiada naszemu faktycznemu zaangażowaniu i potencjałowi. Polska jest i będzie konsekwentnym zwolennikiem trwałej i liczącej się obecności Stanów Zjednoczonych w Europie, traktowania USA nie tylko jako mocarstwa globalnego, ale również jako mocarstwa europejskiego.
72) W dziedzinie współpracy gospodarczej kwestią pierwszoplanową jest przyciąganie do Polski kapitału amerykańskiego, zwłaszcza inwestycji bezpośrednich, zwiększenie również polskiego eksportu na rynek amerykański (m.in. w celu zmniejszenia deficytu w obecnym stanie obrotów handlowych między nami).
73) Z satysfakcją stwierdzam, że w stosunkach ze Stolicą Apostolską ratyfikacja konkordatu usunęła przeszkody, które nie tyle utrudniały, ile rzucały cień na wzajemne kontakty. Należy również podkreślić, że poparcie papieża Jana Pawła II dla integracji europejskiej oraz rozszerzenia Unii Europejskiej odegrało istotną rolę w wyjaśnieniu wątpliwości, jakie żywiono w kraju, ale sprzyjało też naszym staraniom o wejście do Unii Europejskiej w naszych negocjacjach z Unią Europejską.
74) Wysoki Sejmie! Zamierzamy budować nową pozycję Polski w regionie, w układzie wschód-zachód, a także północ-południe. Dążenie to jest oparte na mocnym fundamencie. Odzwierciedla ono bowiem szybko rosnący potencjał polityczny i gospodarczy naszego kraju; jest także odpowiedzią na oczekiwania coraz częściej formułowane pod naszym adresem w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Miejsce, jakie zajmować będziemy w polityce regionalnej, zadecyduje w kolejnych latach również o rzeczywistym znaczeniu Polski, jako partnera i sojusznika w ramach NATO i Unii Europejskiej.
75) Jest naszym zamiarem, aby wyraźne od ubiegłego roku ożywienie, w związku z przybliżaniem się członkostwa w obu tych strukturach, trójstronnej współpracy Polski, Czech i Węgier, przekształcić w zjawisko trwałe. Polska jest już obecnie postrzegana jako najważniejszy partner Republiki Czeskiej w Europie Środkowej. Mając na uwadze przyspieszenie rytmu zmian politycznych w Pradze, nasze działania w 1998 r. wobec Czech podejmować będziemy z myślą
• dłuższej perspektywie. Zamierzamy konsekwentnie podkreślać potrzebę tworzenia coraz silniejszej wspólnoty interesów i wspólnej, wraz z Węgrami, odpowiedzialności za problemy regionu. Będziemy dążyć do tego, aby stosunki polsko-węgierskie utrzymały w tym roku swoją dotychczasową, wysoką dynamikę. W stosunkach z obu krajami będziemy zmierzać do jak największej konkretyzacji dotychczasowych deklaracji o współpracy i koordynacji działań.
76) W kontaktach ze Słowacją Polska pragnie wykorzystywać swe możliwości pozytywnego oddziaływania na politykę tego kraju, a w szczególności działać na rzecz nieskrępowanego rozwoju instytucji i procedur demokratycznych. Podejmując inicjatywy w tym zakresie, będziemy starać się o włączenie do nich demokratycznych instytucji europejskich i państw Europy. Nie jest w naszym interesie izolowanie Bratysławy, a tendencje Słowacji do izolowania się uważamy za niekorzystne dla niej, dla Polski i dla regionu. Polska nie uchyli się od odegrania aktywnej roli w przybliżaniu Słowacji, po spełnieniu niezbędnych warunków, do NATO i do Unii Europejskiej.
77) W kontaktach z Litwą, Łotwą i Estonią zamierzamy utrzymać nasze poparcie dla ich starań o integrację ze strukturami europejskimi i euroatlantyckimi. Kwestią zasadniczą będzie w tym roku połączenie dotychczasowego wsparcia moralnego i politycznego z bardziej praktycznymi, długofalowymi działaniami. Dotyczy to nie tylko tych trzech państw, ale całego basenu Bałtyku. Konieczne jest przygotowanie koncepcji i operatywnego planu polskiej polityki bałtyckiej. Oparcie współdziałania na szerszej podstawie zwartej i realistycznie zarysowanej polityki bałtyckiej może także ułatwić rozwiązywanie niektórych trudnych problemów w stosunkach dwustronnych.
78) W stosunkach z Rumunią i Bułgarią główne zadania będą polegały na wspieraniu demokratycznych nurtów i euroatlantyckich aspiracji tych państw, na przekazywaniu im polskich doświadczeń w dziedzinie transformacji ustrojowej, przy jednoczesnym rozwijaniu wymiany gospodarczej i handlowej.
79) Wysoka Izbo! Rozwijanie i konkretyzowanie polityki wobec państw Europy Wschodniej będzie przedmiotem szczególnego zainteresowania i wysiłków ze strony rządu. Polityka dobrego sąsiedztwa z Federacją Rosyjską oraz strategicznego partnerstwa z Ukrainą to stałe elementy naszego podejścia do Europy Wschodniej. Rozwijanie dobrosąsiedzkiej współpracy z Federacją Rosyjską traktujemy jako cel autonomiczny, a nie tylko jako pochodną naszych działań, które mają osłabić rosyjski sprzeciw w sprawie rozszerzenia NATO. W interesie Polski leżą dobre stosunki z Rosją. Mając to na uwadze, zakładamy, że również Rosja jest dzisiaj zainteresowana rozwojem dobrosąsiedzkiej, wzajemnie korzystnej współpracy z Polską. Dostrzegamy przejawy realizmu w polityce rosyjskiej, aczkolwiek nadal w odniesieniu do Europy Środkowej jest to tendencja jeszcze słaba, wymagająca starannego kultywowania. Chcemy ją wzmocnić naszymi działaniami konsekwentnie przybliżającymi Polskę do struktur europejskich i euroatlantyckich i dzięki temu poszerzającymi możliwości naszego konstruktywnego działania w regionie, jesteśmy przekonani, że wejście Polski do NATO będzie służyło właściwemu ułożeniu stosunków między Polską a Rosją. Wyrażamy też nadzieję na pożyteczny dialog z Rosją o bezpieczeństwie europejskim, wspierać też będziemy współpracę NATO i Unii Europejskiej z Rosją.
80) Nie możemy jednak nie dostrzegać, że od czasu do czasu pojawiają się w polityce rosyjskiej tendencje do przedmiotowego traktowania zarówno Polski, jak i innych państw regionu. Przyjmujemy te działania i wypowiedzi ze spokojem. Staje się coraz bardziej oczywiste, że w ostatecznym rezultacie przedmiotowe podejście do państw małych i średnich czyni szkodę nie nam, lecz samej Rosji.
81) Jednym z ważnych kierunków w naszych stosunkach z Federacją Rosyjską jest rozwój bezpośrednich kontaktów z jej podmiotami, republikami i innymi jednostkami administracyjnymi. Zależy nam zwłaszcza na zbliżeniu z podmiotami, które wytworzyły już pewną tradycję kontaktów z naszym krajem. Pragniemy, aby szczególne miejsce w naszych stosunkach z Federacją Rosyjską zajęła współpraca z obwodem kaliningradzkim.
82) Obwód kaliningradzki jako jedyna część terytorium Rosji bezpośrednio sąsiaduje z Polską. Będziemy dążyć do rozwoju współpracy gospodarczej z tym obwodem, a także do rozwoju jak najszerszych stosunków kulturalnych. Pragniemy również skłonić władze Federacji Rosyjskiej do zmniejszenia roli czynnika militarnego w obwodzie, m.in. poprzez rokowania CFE. Jest pożądane, aby obwód kaliningradzki uczestniczył w coraz szerszej skali we współpracy regionalnej. Polska jest gotowa rozważyć z całą przychylnością propozycje takich inicjatyw, podobnie jak życzliwie przyjęłaby gotowość włączenia Kalinigradu i innych obszarów nadbałtyckich Rosji do współpracy w dziedzinie operacji ratunkowych, działalności euroregionów i we wszelkich inicjatywach regionalnych.
83) Niezbędnym elementem dobrosąsiedzkich stosunków są kontakty gospodarcze. Ich rozwój wymaga ograniczenia istniejących barier dzięki poszerzeniu sieci powiązań bankowych i w dziedzinie ubezpieczeń operacji handlowych oraz w dziedzinie inwestycji. Dużą wagę będziemy także przykładać do rozwoju wymiany kulturalnej i młodzieżowej oraz współpracy między mediami.
84) W stosunkach z Ukrainą będziemy dążyć zarówno do rozszerzenia dialogu politycznego, jak i jego szerokiego uspołecznienia przy pomocy organizacji pozarządowych. Podstawowe znaczenie mają kwestie bezpieczeństwa międzynarodowego oraz wsparcie ukraińskich starań o zbliżenie ze strukturami europejskimi. W obu dziedzinach musimy być gotowi do udzielenia Ukrainie konkretnej pomocy, samodzielnie lub we współpracy z innymi zainteresowanymi krajami, wspierającej jej własne wysiłki. Rozwój współpracy gospodarczej ma tu strategiczne wręcz znaczenie, dlatego też tak dużą wagę przywiązujemy do zintensyfikowania działalności Polsko-Ukraińskiej Komisji Mieszanej ds. Współpracy Gospodarczej i Handlu, do zapewnienia bezpieczeństwa finansowego w dziedzinie wspólnych inwestycji i współpracy produkcyjnej, a także do rozbudowy infrastruktury przejść granicznych. To ostatnie zadanie staje się niezwykle pilne z uwagi na nasze negocjacje z Unią Europejską. Trzeba też podkreślić, że umowa o readmisji podpisana wcześniej przez Ukrainę ułatwia niepomiernie rozwiązywanie tych problemów.
85) Chcemy, stwarzając jak najlepszy klimat w stosunkach polsko-ukraińskich, przezwyciężać bolesne dziedzictwo przeszłości. W związku z tym będziemy konsekwentnie dążyć do uporządkowania spraw związanych z ochroną oraz upamiętnieniem miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojen i represji. Oczekujemy też takich działań ze strony władz ukraińskich. Liczymy na dobrą wolę w sprawie zwrotu dóbr kultury i taką dobrą wolę deklarujemy. Chcemy sprzyjać rozwiązywaniu tych spraw na szczeblu regionalnym, tam gdzie są one żywo odbierane i odczuwane.
86) Nasz ogląd stosunków polsko-ukraińskich jest konsekwentny: niepodległa Ukraina ma kluczowe, strategiczne znaczenie dla Polski i jej bezpieczeństwa oraz dla stabilności w całym regionie. Stąd utrzymanie uprzywilejowanych stosunków z Ukrainą leży w interesie obu krajów i sprzyja wzmocnieniu bezpieczeństwa europejskiego.
87) Zakres i charakter naszych stosunków z Białorusią będzie zależał od rozwoju sytuacji w tym kraju i jej stanowiska w ważnych kwestiach międzynarodowych. Polska, która niezmiennie podkreśla znaczenie niepodległej i demokratycznej Białorusi dla stabilności naszego kontynentu, będzie współdziałać z Unią Europejską i OBWE i sprawie przywrócenia w życiu politycznym tego kraju demokratycznych zasad. Ważną rolę w tym zakresie ma do odegrania utworzona w Mińsku Grupa Doradczo-Obserwacyjna OBWE. Jednocześnie będziemy starać się
• utrzymanie w szerokim zakresie bilateralnych stosunków gospodarczych, kulturalnych i społecznych. Będziemy też konsekwentnie ponawiać próby zorganizowania wspólnych dyskusji typu okrągłego stołu między przedstawicielami rządu i opozycji na temat problemów gospodarczych, demokracji i praw człowieka. Nie jest zamiarem Polski izolowanie Białorusi, raczej przełamanie jej samoizolacji i ułatwienie powrotu do wspólnoty demokratycznych państw.
88) Wysoki Sejmie! W bilateralnych stosunkach z państwami Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej, Zatoki Perskiej, a także Azji Wschodniej, Australii i Oceanii oraz Azji Południowej i Południowowschodniej, głównym polem naszej aktywności będzie nadal wymiana handlowa. Narasta zarazem przekonanie, że nie wykorzystujemy w pełni pojawiającej się możliwości w kontaktach z krajami tych regionów, nie promując dostatecznie silnie Polski jako obszaru dla dobrych inwestycji kapitałowych. Z kolei bez napływu inwestycji utrudnione będzie likwidowanie ujemnego salda w obrotach handlowych ze znaczną częścią tego obszaru. Również z troską i zaniepokojeniem stwierdzamy, że mimo szeregu gestów dobrej woli ze strony polskiej,
89) Chińska Republika Ludowa
90) nadal nie jest skłonna do podjęcia zdecydowanych, konkretnych działań, umożliwiających zrównoważenie dramatycznie asymetrycznych stosunków w obrotach handlowych.
91) W naszych kontaktach z Izraelem pragniemy sprzyjać jak najszerszemu dialogowi politycznemu, wymianie gospodarczej, kulturalnej i naukowej. Mamy też nadzieję, że negocjacje w sprawie rozwiązania konfliktu, który od dziesięcioleci pochłania zasoby Izraela oraz świata arabskiego, w tym zwłaszcza Palestyńczyków, ulegną w ciągu tego roku przyspieszeniu, z poszanowaniem praw i interesów wszystkich zaangażowanych stron.
92) Rozwój współpracy gospodarczej jest również głównym zadaniem w stosunkach z krajami Afryki Subsaharyjskiej. Większą niż do tej pory uwagę zamierzamy zwrócić na poprawę niekorzystnego dla nas bilansu handlowego oraz na koncentrację aktywności na wybranych partnerach. Będziemy dążyć do przyjęcia w ciągu tego roku perspektywicznego planu wobec tego obszaru w postaci koncepcji afrykańskiej polityki Rzeczypospolitej.
93) Rok 1998 powinien również przynieść niezbędne ożywienie w stosunkach politycznych i gospodarczych z państwami Ameryki Łacińskiej. Z niemal wszystkimi państwami tego kontynentu prowadzone są teraz negocjacje w sprawie podpisania umów o ochronie inwestycji i unikaniu podwójnego opodatkowania. 
94) W końcu, rosnące znaczenie polityczne i gospodarcze państw Azji Środkowej i Zakaukazia skłania nas do podjęcia z nimi jak najszerszych kontaktów. Szczególne zadania wobec tego regionu wynikają również z przewodzenia przez Polskę OBWE.
95) Istotnym uzupełnieniem naszego zaangażowania w sprawy świata pozaeuropejskiego i rozwoju, na skalę światową, także w rozwiązywaniu globalnych problemów, jest nasza działalność w systemie Narodów Zjednoczonych. W naszej współpracy z ONZ zamierzamy skoncentrować się na trzech obszarach aktywności: bezpieczeństwie i utrzymaniu pokoju; sprawach społecznych; wyspecjalizowanych agencjach Narodów Zjednoczonych. Pozytywnie oceniamy działalność nowego sekretarza generalnego Narodów Zjednoczonych, pana Kofi Annana, zarówno jeśli chodzi o jego wysiłki skoncentrowane na usprawnieniu działalności organizacji, jak i w trakcie trudnych rozmów z przywódcami Iraku. Oczekujemy, że ustalenia przyjęte przez Irak w rokowaniach z sekretarzem generalnym będą w całości i bez zwłoki wykonywane.
96) W styczniu tego roku Polska rozpoczęła kolejną 3-letnią kadencję w Radzie Społeczno-Gospodarczej ONZ. Staliśmy się ponownie członkiem Komisji Praw Człowieka, co w "Roku praw człowieka w systemie Narodów Zjednoczonych" nakłada na nas szczególne obowiązki także ze względu na polskie autorstwo rezolucji, inicjującej w ONZ obchody 50-lecia uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na sesję specjalną Zgromadzenia Ogólnego ONZ w czerwcu tego roku, która poświęcona będzie walce z narkotykami, Polska przygotowuje projekt rezolucji dotyczącej mechanizmów zwalczania narkotyków. Będziemy także kontynuować naszą współpracę z UNESCO, m.in. w dziedzinie biologii molekularnej oraz biochemii i biofizyki, której służą uchwalone przez parlament ustawy o współpracy.
97) Wysoka Izbo! Koncentracja uwagi w naszych kontaktach ze znaczną częścią świata pozaeuropejskiego na problematyce gospodarczej tylko uwypukla coraz większą rolę, jaką problematyka ta będzie odgrywać w całokształcie polskich stosunków z zagranicą, również na obszarze europejskim. Konieczne jest zatem ujmowanie polityki ekonomicznej jako integralnego elementu polityki zagranicznej państwa, traktowanie jej jako ważnego czynnika jego bezpieczeństwa ekonomicznego.
98) Jednym z ważnych zadań MSZ będzie prezentacja głównych założeń ekonomicznych i priorytetów programu rządowego w organizacjach międzynarodowych i w innych ważnych instytucjach. MSZ będzie również wspierało wysiłki innych instytucji, zachęcających do lokowania w Polsce długoterminowych inwestycji zagranicznych, a także zaangażowanych w ułatwianie i przyspieszanie integracji gospodarki krajowej ze światową, w tym zwłaszcza z krajami Unii Europejskiej. Jednocześnie w 1998 r. nie przewidujemy spadku znaczenia tradycyjnych aspektów bezpieczeństwa ekonomicznego, takich jak pewne dostawy surowców z importu, zwłaszcza nośników energii. Mając to na uwadze, w MSZ kontynuowane będą prace na temat politycznych aspektów bezpieczeństwa energetycznego.
99) Opowiadamy się za kontynuowaniem procesu liberalizacji wymiany handlowej w ramach
100) Światowej Organizacji Handlu. Polska będzie rzecznikiem szybkiego przyjęcia do WTO krajów
101) spełniających kryteria statutowe, zwłaszcza tych, które są naszymi ważnymi partnerami
102) gospodarczymi, jak
103) Rosja czy Ukraina , ale także krajów bałtyckich. Będziemy dążyć, mimo problemów, jakie pojawiły się w tej dziedzinie w ciągu roku ubiegłego, do możliwie szybkiej i daleko idącej liberalizacji handlu w ramach CEFTA
104) . Perspektywy tego ugrupowania oraz jego miejsce w polskiej polityce wobec regionu oraz polskiej strategii akcesyjnej wymagają skonkretyzowania przez odpowiednie resorty gospodarcze we współpracy z resortem spraw zagranicznych. Konieczna jest choćby skromna aktywność Polski jako członka OECD w rozwiązywaniu problemów globalnych we współpracy, w wybranych dziedzinach, z międzynarodowymi instytucjami finansowymi. Działaniom tym sprzyjać powinno zakończenie w tym roku koordynowanej przez MSZ pierwszej fazy pracy nad krajową strategią współpracy rozwojowej.
105) MSZ będzie także aktywnie uczestniczyć w pracach nad formułowaniem zadań i realizacją zagranicznej polityki ekonomicznej. Urzeczywistnieniu tych zamierzeń będzie bez wątpienia służyć odkładana przez lata niezbędna strukturalna reforma zagranicznej służby ekonomicznej. Wespół z Ministerstwem Gospodarki chcemy zbudować na miejscu anachronicznych biur radcy handlowego nowy układ promocji polskiej gospodarki. Celem tych zmian jest stworzenie spójnego i skutecznego systemu, dobrze służącego polskim interesom. W naszych placówkach dyplomatycznych w krajach Unii Europejskiej, w OECD i w innych ważnych z gospodarczego punktu widzenia państwach podjęte zostaną prace nad regularnym przygotowywaniem analiz makroekonomicznych i polityczno-handlowych.
106) Naturalnym i niezbędnym komponentem nietradycyjnych form dyplomacji jest, obok zagranicznej polityki ekonomicznej, promocja kraju poprzez ukazywanie jego dorobku w zakresie nauki i kultury. MSZ podejmie działania mające na celu zastosowanie nowych form promocji Polski. Dążyć będziemy do określenia nowej formuły działalności instytutów polskich za granicą, ataszatów kulturalnych i prasowych. Widzimy potrzebę stworzenia mechanizmów koordynujących działalność promocyjną w skali kraju. Działalność promocyjną w ciągu tego roku skoncentrować chcemy wokół trzech bloków tematycznych: "Członkostwo Polski w Unii Europejskiej", "Członkostwo Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim", "Polska w regionie". Wokół tych tematów zogniskują się programy instytutów polskich oraz służb kulturalnych i prasowych.
107) W ramach promocji nauki polskiej MSZ będzie wspierać inicjatywy ułatwiające międzynarodową współpracę naukową, a w szczególności włączenie Polski do Piątego Programu Ramowego Unii Europejskiej. W tym nurcie działań mieścić się będzie również problematyka ochrony środowiska, niezwykle ważna kwestia nie tylko w wymiarze wewnętrznej polityki gospodarczej.
108) Wysoka Izbo! W bieżącym roku nasili się także działalność MSZ w dziedzinie prawnej. Na czoło wysuwa się tu problematyka związana z przygotowaniem Polski do przystąpienia do NATO, z negocjacjami w sprawie członkostwa w Unii, ale na MSZ spoczywa także obowiązek wykonania w ciągu tego roku szeregu ważnych prac w dziedzinie prawnej, które wynikają z postanowień nowej konstytucji. Mam tu na myśli ustawowe uregulowanie zasad oraz trybu zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych, opracowanie projektu ustawy o pobycie i przemieszczaniu się sił zbrojnych państw obcych na terytorium Polski. Niezbędne jest dokonanie przeglądu umów międzynarodowych zawartych przez Polskę pod kątem ich zgodności z konstytucją. Rząd zamierza także przedstawić w stosownym momencie projekt ustawy precyzującej kompetencje ministra spraw zagranicznych oraz projekt ustawy o służbie zagranicznej.
109) W zakresie swego mandatu pełnomocnik ministra spraw zagranicznych ds. reprezentowania Rzeczypospolitej przed Europejską Komisją i Trybunałem Praw Człowieka występował będzie w sprawach skarg wniesionych przez osoby podlegające polskiej jurysdykcji. Znaczenie tej kwestii, podobnie jak szerszej problematyki ochrony praw człowieka i obywatela, niepomiernie wzrośnie zarówno w działalności samego MSZ, jak i w działalności rządu jako całości.
110) Chciałbym w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że w sprawie przestrzegania przez wszystkich członków wspólnoty międzynarodowej podstawowych zasad gwarantujących prawa człowieka Polska nie zamierza odejść od zajmowanego dotąd stanowiska, akcentującego uniwersalny, nie zaś regionalny czy cywilizacyjnie ograniczony charakter tych praw. Temu stanowisku będziemy dawać wyraz również jako członek Komisji Praw Człowieka ONZ. Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Coraz szersza współpraca z Polonią i Polakami za granicą i polepszająca się działalność polskiej służby konsularnej są ze sobą ściśle związane. Główne zadania polskiej służby konsularnej koncentrują się nadal na obowiązku opieki nad obywatelami polskimi przebywającymi za granicą. Do zadań nowych, jakie pojawią się w tym roku, zaliczyć należy przygotowanie projektu zmiany ustawy o funkcjach konsulów, realizację nowej ustawy o cudzoziemcach, ze szczególnym uwzględnieniem wymogów zawartych w acquis Unii Europejskiej i tzw. III filarze Unii, udzielanie niezbędnej pomocy konsularnej Polakom decydującym się na repatriację. Zadania te widzieć należy w kontekście działań resortu spraw zagranicznych oraz innych instytucji rządowych i pozarządowych odnoszących się do Polonii i naszych rodaków mieszkających poza granicami kraju. MSZ docenia znaczenie kontaktów z Polonią dla podtrzymywania tradycji i świadomości narodowej wśród Polaków za granicą, a także szansę, jaką działalność Polonii stwarza dla skutecznej realizacji strategicznych celów narodowych. Z wdzięcznością przyjmujemy dużą aktywność i pomoc udzieloną krajowi przez Polonię amerykańską i jej organizacje w staraniach o członkostwo w NATO. MSZ zamierza również w ciągu tego roku i w latach następnych w jak najszerszym stopniu współdziałać z organizacjami polonijnymi, korzystać z ich pomocy w innych kwestiach, które mogą mieć żywotne znaczenie dla państwa polskiego, a jednocześnie udzielać im niezbędnego wsparcia w realizacji głównych zamierzeń. Mam tu na myśli działania zmierzające do zapewnienia Polakom za granicą zgodnie z podpisanymi porozumieniami i innymi uregulowaniami należnego statusu społeczno-politycznego w ich krajach zamieszkania, stwarzanie warunków dla rozwijania więzi Polonii z macierzą, zwłaszcza w odniesieniu do społeczności polskiej na Wschodzie, wspieranie polonijnych instytucji oświatowych i kulturalnych, a także wspieranie działań ułatwiających wprowadzenie lub rozszerzenie obecności języka polskiego w systemie szkolnym kraju zamieszkania.
111) Wysoka Izbo! Za trzy dni przypada 30 rocznica niesławnych wydarzeń marcowych 1968 r. Władze komunistyczne podjęły wówczas działania, które na dziesięciolecia zaciążyły negatywnie na wizerunku Polski i narodu polskiego. Były to działania motywowane podłością i głupotą, wyrażały brak szacunku dla Polski. To negatywne dziedzictwo komunizmu odrabiamy teraz z mozołem. W interesie Polski jest rozbudowa intensywnego dialogu z najważniejszymi organizacjami diaspory żydowskiej w USA i Europie Zachodniej. Podtrzymujemy gotowość uważnego wysłuchiwania przedstawianych nam opinii i postulatów, akcentując zarazem potrzebę wzajemnego zrozumienia i rozważnego kompromisu w kwestiach spornych. Brak umiarkowania jest wrogiem dobrych decyzji pospołu dla Polaków i Żydów.
112) Obecnie istnieją dwie grupy problemów, których rozwiązanie wymaga koordynacji na szczeblu państwowym. Pierwsza dotyczy wszelkich rzeczowych i finansowych konsekwencji Holocaustu, druga należytej ochrony miejsc pamięci zagłady. Przyjęcie pod koniec ub. r. Programu Oświęcimskiego należy uznać w tym zakresie za punkt przełomowy, podobnie jak w lutym ub. r. ustawy dotyczącej mienia gmin i instytucji żydowskich. Wysoka Izbo! Na zakończenie chciałbym poświęcić kilka słów problemom związanym z warunkami i możliwościami wykonywania przez resort spraw zagranicznych jego zadań. Zastanawiając się nad sposobami urzeczywistnienia przedstawionych przed chwilą głównych zadań stojących przed polityką zagraniczną, trzeba również zastanowić się nad działaniami polskiej dyplomacji jako całości i trapiącymi ją problemami.
• pożądanych zmianach trzeba myśleć nie w perspektywie jednego roku, lecz w perspektywie długofalowej, choć zarazem z planem zapoczątkowania reform w jak najszybszym terminie.
113) Z żalem stwierdzam, że dotychczasowe próby reform nie powiodły się. Tymczasem struktury polskiego MSZ przeniesione z innych warunków politycznych, z innego świata, są w sposób oczywisty anachroniczne. Nie przystają do potrzeb nowoczesnego państwa, włączonego w nurt europejskiej integracji. Zmiany w tym zakresie, w tym również ustawowe są niezbędne i powinny być z całą konsekwencją wprowadzone.
114) Finansowe potrzeby służby dyplomatycznej, w centrali i na placówkach, były już w Wysokiej Izbie wielokrotnie sygnalizowane, a negatywne konsekwencje zaniechań w tej dziedzinie podkreślane. Nie ulega jednocześnie wątpliwości, że w dobrze rozumianym publicznym interesie jest, by Polska mogła powierzyć rozwiązywanie coraz bardziej skomplikowanych problemów ludziom o najwyższych walorach intelektualnych i moralnych. Osiągnięcie tego celu będzie niezwykle utrudnione o ile Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie stanie się pracodawcą zdolnym do podjęcia skutecznej konkurencji na rynku wysoko wykwalifikowanej pracy.
115) Polska służba dyplomatyczna musi zostać zreformowana, zasilona dobrze wykształconą, młodą kadrą i godziwie opłacana. Spełnienie tych trzech warunków jest możliwe i konieczne.
116) Panie Prezydencie! Panie Marszałku Sejmu! Pani Marszałek Senatu! Wysoka Izbo! Rząd kierowany przez pana premiera Józefa Buzka stawia przed sobą. (Poseł Tadeusz Iwiński: Józef to był Oleksy, Jerzego) Rząd kierowany przez pana premiera Buzka stawia przed sobą ambitne cele w polityce zagranicznej. Są to zarazem cele realistyczne. Mamy szanse na sukces. Będzie to sukces nie jednego ugrupowania czy koalicji, ale sukces całej Polski. Dziękuję za uwagę.