Svetlana Žuchová (Słowacja) - Portret Svetlana Žuchová (Slovakija) - Biografija Utwory Svetlany Žuchovej przy pierwszym z nimi kontakcie wydają się być interesujące dla czytelnika ze względu na ich eksperymentalną formę oraz nietypowość podejmowanych tematów. Iš pirmo žvilgsnio Svetlanos Žuchovos (Žuchová) prozos tekstai patraukia skaitytoją eksperimentine forma ir temine ypatybe. Mimo iż Žuchová zadebiutowała zbiorem opowiadań Dulce de leche (2003), a od tego czasu wydała jedynie nowelę Yesim (2006), we współczesnej literaturze zaistniała jako autorka o wyjątkowym charakterze. S. Žuchová debiutavo apsakymų rinkiniu „Dulce de leche“ (2003), ir, nors nuo tada ji išleido tik novelę „Yesim“ (2006), išskirtinio braižo dėka jai pavyko įsitvirtinti šiuolaikinėje slovakų literatūroje. Žuchová konkretyzuje różnego rodzaju środowiska z ich specyficznymi zapachami, zwyczajami, jednak głównie ludźmi: starzec z opowiadania O tajomstve nie mógłby mieszkać nigdzie indziej niż u podnóża wulkanu w Hiszpanii, podobnie jak turecka śpiewaczka Yesim, która przeprowadza się do Wiednia. Ji suteikia konkretumo bet kokiai aplinkai, jos kvapams, įpročiams, bet pirmiausia žmonėms: senyvas vyriškis iš istorijos „Apie paslaptį“ nebūtų galėjęs gyventi niekur kitur, o tik vulkano papėdėje Ispanijoje, panašiai ir turkų tautybės dainininkė Yesim, kuri ką tik persikėlė į Vieną. Większość bohaterów migruje z jednego miejsca do drugiego, między innymi po to, by móc spotkać innych ludzi, których przeznacza im los. Nemažai personažų keliauja iš vienos vietos į kitą, norėdami sutikti žmones, kuriuos jiems iš anksto lėmė likimas. Ruch związany z naturalną migracją współczesnego człowieka, jest też poszukiwaniem własnego miejsca na ziemi. Toks judėjimas susijęs su natūralia šiandieninio žmogaus migracija, tačiau tuo pat metu ji atspindi ir jam būdingą vietos žemėje paiešką. Wędrówka w pogoni za szczęściem może zakończyć się sukcesem, jednak postaciom Žuchovej trudno jest uzyskać wewnętrzną harmonię: Yesim zdobywszy sławę, w dalszym ciągu pozostaje cudzoziemką, którą jej partner ukrywa przed znajomymi. Kelias, vedantis į sėkmę, gali būti laimingas, tačiau Žuchovos veikėjams sunkiai sekasi pasiekti vidinę harmoniją: Yesim sulaukia aplodismentų, tačiau ji taip ir lieka svetimšalė, apie kurią jos draugas austras linkęs nepasakoti savo pažįstamiems. Po wyjeździe z Izmiru nie przynależy do żadnego miejsca. Išvykusi iš Izmiro, ji niekur nebesijaučia sava. Žuchová buduje postacie pochodzące z peryferii z dużą empatią, delikatnie zaznacza socjalne zróżnicowanie w globalnym społeczeństwie. Žuchová įsijautusi piešia iš pakraščių atvykusius veikėjus, jautriai suvokdama socialinę pasaulio visuomenės diferenciaciją. Bohaterowie sami wybierają miejsce, w którym chcą żyć, często jednak płacą za to cenę samotności. Personažai patys išsirenka gyvenamąją vietą, bet sumoka už tai vienatve. W przeciwieństwie do eksperymentalnego debiutu, w którym dominują innowacyjne formy (równoległe historie bohaterów, tematyzacja pisania, nawiązywanie kontaktu z czytelnikiem, różne warianty tekstu, słowna ekwilibrystyka itd.), Žuchová kreuje w noweli Yesim zamkniętą historię z leitmotivem obcości. Lyginant su eksperimentiniu debiutu, kuriame vyravo formos naujovės (veikėjų istorijų paraleliškumas, rašymo tematizavimas, ryšio su skaitytoju užmezgimas, teksto variantų įvairovė, kalbinė ekvilibristika ir t. t.), novelėje „Yesim“ S. Žuchová kuria integruotą istoriją, kuriai būdingas svetimšališkumo leitmotyvas. Autorka dzieli monologi na krótsze, samodzielne elementy, często ze sporą ilością porównań. Ir šiuo atveju monologišką pasakojimą autorė skaido į trumpus savarankiškus sakinius, dažnai šalutinius, su nuolat pasitaikančiais palyginimais. W ten sposób liryzuje tekst epiczny, rytmizuje go. Głos Yesim staje się natarczywy, przez co jednocześnie umacnia się wrażenie jej wyobcowania – w noweli stałym motywem jest brak komunikacji między postaciami, nawet Yesim nie potrafi werbalizować swych emocji. Tokiu būdu epinis tekstas tampa lyriškesnis ir ritmiškesnis, Yesim kalba primygtinesnė, o susvetimėjimo įspūdis – stipresnis: novelėje trūksta žmogiškojo bendravimo, netgi Yesim nesugeba savo emocijų išreikšti žodžiais. W tekście mówiącym o podstawowych potrzebach i relacjach międzyludzkich wydaje się to być sposobem na wymknięcie się sentymentom. Tačiau tuo pat metu čia galima įžvelgti būdą, kaip išvengti sentimentalumo. O miłości i związkach Žuchová stara się opowiadać jedynie między wierszami. Apie tai, kas svarbiausia (meilę ir santykius) S. Žuchovos kūriniuose pirmiausia kalbama tarp eilučių. Marta Součková Marta Součková Przekład: Monika Kalinowska Przekład: brak danych