Żydzi na Litwie Lietuvos žydai Żydzi na Litwie – na Litwie albo na ziemi litewskiej zamieszkujący Żydzi i ich potomkowie. Lietuvos žydai – Lietuvoje ar jos žemėse gyvenę žydai ir jų palikuonys. Potomkowie Żydów mieszkających w Wielkim Księstwie Litewskim sami siebie nazywają Litwakami. Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje gyvenusių žydų palikuonys save vadina litvakais. Na podstawie Izraela Lemperta, Litwacy to Żydzi, którzy urodzili się i zamieszkiwali tereny byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego (obecnie na Litwie, w Białorusi, na Ukrainie, w Polsce, Łotwie i Rosji). Pasak Izraelio Lemperto, litvakai tai žydai, gimę ir gyvenę buvusios Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės teritorijoje (dabartinėje Lietuvoje, Baltarusijoje, Ukrainoje, Lenkijoje, Latvijoje, Rusijoje). Oni mówili litewską odmianą jidysz, która wyróżniała się od polskiej i ukraińskiej odmiany jidysz. Jie kalbėjo lietuviškąja jidiš tarme, kuri skyrėsi nuo lenkiškosios ir ukrainietiškosios jidiš tarmių. 23 września obchodzony jest dzień pamięci ofiar genocydu Żydów litewskich Rugsėjo 23 d. minima Lietuvos žydų genocido diena. Historia [edytuj | edytuj kod] Istorija [taisyti | redaguoti kodą] Żydzi to starzy mieszkańcy na Litwie, autochtoni. Już przed XIV wiekiem tu byli Żydzi; uważa się, że to byli przybywający domokrążcy. Žydai Lietuvoje yra senbuviai, autochtonai. Jau iki XIV a. čia būta žydų; manoma, tai buvo atklydę prekeiviai. W XIV wieku Żydzi na stałe osiedlili się w Wielkim Księstwie Litewskim. XIV a. žydai LDK tvirtai įsikūrė. Pod koniec wieku w Wielkim Księstwie Litewskim znajdowało się kilka społeczności, około 6000 Żydów. Amžiaus pabaigoje LDK buvo jau keletas bendruomenių, apie 6000 žydų. W roku 1388 Witold Wielki przyznał Żydom w Brześciu przywilej, po czym został on przeniesiony na inne społeczności. 1388 m. Vytautas Didysis suteikė Bresto žydams privilegiją, po to išplėstą kitoms bendruomenėms. W roku 1495 Żydzi zostali przepędzeni z Litwy, pozwolono na ich powrót dopiero po 8 latach. 1495 m. žydai iš Lietuvos buvo išvaryti, jiems grįžti leista tik po 8 metų. [1] Organizacje [edytuj | edytuj kod] Organizacijos [taisyti | redaguoti kodą] Wspólnota Żydowska na Litwie – Adres siedziby: ul. Pylimo g. 4, 01117 Wilno, Litwa Lietuvos žydų bendruomenė – Buveinės adresas: Pylimo g. 4, 01117 Vilnius, Lietuva Na Litwie okresowo odbywają się Światowej kongresy Litwaków. Lietuvoje periodiškai vyksta Pasaulio litvakų kongresas. Żydzi na Litwie [edytuj | edytuj kod] Žydai Lietuvoje [taisyti | redaguoti kodą] Więcej informacji można znaleźć na stronie Jonavos žydai (Żydzi w Jonawie), Daugiau informacijos galite rasti straipsnyje Jonavos žydai. Emigranci żydowscy [edytuj | edytuj kod] Litvakų išeivija [taisyti | redaguoti kodą] Litwacy zamieszkują w Izraelu, w USA, w Republice Południowej Afryki, w Nowej Zelandii i w innych krajach. Litvakų yra Izraelyje, JAV, Pietų Afrikos Respublikoje, Australijoje, Naujojoje Zelandijoje ir kitose šalyse. Literatura [edytuj | edytuj kod] Literatūra [taisyti | redaguoti kodą] Lietuvos žydų muzikinis paveldas (red. Leonidas Melnikas). - Vilnius: Charibdė, 2008. - 240 s.: wydawnictwo ilustrowane - ISBN 978-9955-739-14-2 Lietuvos žydų muzikinis paveldas (sud. Leonidas Melnikas). - Vilnius: Charibdė, 2008. - 240 p.: iliustr. - ISBN 978-9955-739-14-2 (Dziedzictwo muzyczne Żydów na Litwie) Linki [edytuj | edytuj kod] Nuorodos [taisyti | redaguoti kodą] Wspólnota Żydowska na Litwie Lietuvos žydų bendruomenė Żydzi na Litwie – projekt strony internetowej Žydai Lietuvoje - interneto projektas Literatura Żydów na Litwie Lietuvos žydų literatūra Również do przeczytania [edytuj | edytuj kod] Dar skaitykite [taisyti | redaguoti kodą] Znani Litwacy/litwacy Žymūs litvakai Źródła [edytuj | edytuj kod] Šaltiniai [taisyti | redaguoti kodą] Historia Wielkiego Księstwa Litewskiego Istorija (LDK)