Algis Kuklys Algis Kuklys Zegar miejski Miesto laikrodis Zegarmistrza Vincasa znały dziesiątki mieszkańców miasta, Meistrą Vincą pažinojo dešimtys miestelėnų, dla wielu naprawiał telewizory nie licząc się z własnym czasem, nes daugeliui iš jų taisė televizorius neskaičiuodamas nei savo laiko, nie zważając na niedomagania zdrowotne, nepaisydamas nei šlubuojančios sveikatos, naprawiał tanio, taisė pigiai, nie zdzierał pieniędzy jak inni, co tylko dotkną, a już żądają zapłaty, neplėšdamas kaip kiti, kurie, prikišę nagus, tuoj prašo užmokesčio, od wczesnego rana świeciły jego siwiejące włosy i niebieskie oczy, tad nuo ankstyvo ryto šviesdavo jo žilstantys plaukai ir mėlynos akys, najczęściej jeździł rowerem, którego nigdy nie przypinał, dažniausiai jis važiuodavo dviračiu, kurio niekada nerakindavo, więc łobuzy i pijaczki ukradli już trzy rowery, tad vaikigaliai bei "slyvukai" pavogė tris dviračius, więc od jakiegoś czasu chodził piechotą, tai kurį laiką vaikščiojo pėsčiomis, z uśmiechem witał się skinieniem głowy z wieloma osobami, šypsodamasis ir daug kam linkčiodamas, w prawej ręce trzymał walizkę z narzędziami, którą sam nazywał "bardaczok", czego tylko tam nie było, dešinėje rankoje laikydamas įrankių dėžę, kurią jis vadino "bordačioku", ir ko tik čia nebuvo, a najważniejsze - jak w tej walizce wszystko się mieściło: i narzędzia, i części - detale, i kanapka z kiełbasą i ze słoninką, o svarbiausia - kaip toje dėžėje viskas sutilpdavo: ir rankiai, ir detalės, ir sumuštinis su dešra bei lašinukais, tak naprawdę Vincukas taszczył do domu wszystko co tylko znajdował, o šiaip Vincukas į savo sandėliuką tempė, ką jam padovanojo ar ką pats surasdavo, dlatego jego gruba żona gniewała się, że nie można do tej rupieciarni się dostać, todėl jo apkūni žmona pyko, kad negalima į tą sandėliuką nei kojos įkelti, naznosił tam różnego "barachła", nes privilko čia visokio "barachlo", lecz Vincukas dawno już się przyzwyczaił do wybuchów furii opryskliwej żony, tačiau Vincukas jau seniai priprato prie piktos žmonos įniršio protrūkių, taki już miała złożony charakter, nes toks buvo jos sudėtingas charakteris, a wytrzymywał takie życie dlatego, o kentė tokį gyvenimą dėl to, że umiała dobrze gotować, kad žmona mokėjo skaniai gaminti, była zaradną gospodynią i matką, buvo labai rūpestinga šeimininkė ir motina, wychowała jego dzieci, augino jo vaikus, ale pewnego dnia Vincukas postanowił zbudować na działce domek, budował długo, prawie dziesięć lat, todėl vieną dieną Vincukas ryžosi statytis namelį savo kolektyviniame sode ir statė jį ilgai, bemaž dešimtmetį, budowa się ślimaczyła, o kadangi statyba nebuvo nuosekli, gdyż wolnego czasu Vincasowi stale brakowało, nes to laisvo laiko Vincukui nuolatos trūko, bo nikomu nie odmawiał pomocy, kadangi nė vienam neatsisakydavo padėti, z tego murowanego domku wyszło ni to, ni owo - okna małe, niczym otwory strzelnicze, drzwi wąskie, a wewnątrz - ponure pomieszczenia, tai iš to mūrinio namelio išėjo nei šis, nei tas - langai buvo maži, lyg šaudymo angos, durys siauros, o viduje - niūrios patalpos, więc swój domek Vicukas szybko przystosował do innego celu - zamienił w jeszcze jedną rupieciarnię, w której znalazłbyś wszystko co tylko chcesz, tad šį namelį Vincukas greitai pritaikė naujai paskirčiai - jis tapo dar vienu sandėliu, kuriame būtum suradęs ko tik nori, ale gdy tylko taki obraz ujrzała żona, schwyciła się za serce wołając: todėl kai šitokį vaizdą išvydo žmona, stvėrėsi už širdies šaukdama: "Coś ty zrobił, tato!? "Na, ką tu čia padarei, tata?! Coś ty zrobił, głupku ?!", Ką tu čia padarei, durniau mieliausias?!", ale "tato", tačiau "tata", czyli Vincukas tylko się uśmiechał, niczym dziecko, które coś nabroiło, tai yra Vincukas, tiktai šypsojosi, lyg būtų nusikaltęs vaikas, nic jej nie tłumaczył i nie zadawał pytań, nieko jai neaiškino ir nesiteiravo, wiedząc, że żony nie przegadasz żadnymi słowami, nes žinojo, kad jokiais žodžiais žmonos neperkalbėsi, gdyż ona, sama będąc mało wykształcona, bardzo lubiła pouczać innych, jak mają żyć, kadangi ji, būdama menko išsilavinimo, labai mėgo mokyti kitus, kaip jie turi gyventi, a gdy wkrótce Vincukasowi zwędzili czwarty rower, jej twarz aż zsiniała ze złości, o kai vėliau Vincukui nušvilpė ketvirtą dviratį, jos veidas nuo pykčio net pamėlynavo, na początku chwytała powietrze jak ryba, po czym wybuchła tak, todėl iš pradžių kaip žuvis gaudė orą, o paskui pratrūko taip, że tym razem poczerwieniała twarz Vincasa, który usiłował coś tłumaczyć, kad šį kartą Vincuko veidas paraudo, jis bandė kažką jai aiškinti, lecz nie mógł nawet się wtrącić, często słyszał słowa "głupku, głupku, innym razem nie zamkniesz nawet swego mieszkania", tačiau negalėjo net įsiterpti, nes dažnai girdėjo žodžius "Durniau tu, durniau, kitą sykį net savo buto neužrakinsi", lecz nastał taki dzień, gdy o Vincasie zaczęło mówić sześć tysięcy mieszkańców, tačiau atėjo tokia diena, kai apie Vincuką šnekėjo šeši tūkstančiai gyventojų, gdy zbudowano i nareszcie otwarto na placu miejskim nowy zegar, nes buvo pastatytas ir pagaliau atidarytas naujas laikrodis miesto aikštėje, który projektował i zmontował sam Vincukas wraz ze swoimi dziećmi, kurį suprojektavo ir sumontavo pats Vincukas, z tej okazji żona nie gderała, lecz upiekła pyszną szarlotkę, którą lubił mąż i dzieci, todėl ta proga žmona nešaukė, o iškepė vyrui gardų pyragą su obuoliais, kurį mėgo Vincukas ir jo vaikai, zegarmistrz czuł się szczególnie, jak gdyby świętował własny jubileusz, ir meistras jautėsi pakiliai, lyg būtų jo paties jubiliejus, włożył białą koszulę, todėl apsivilko baltais marškiniais, ale przedtem odwiedził zakład fryzjerski, aby fryzjerka poprawiła mu urodę, bet prieš tai pravėrė kirpyklos duris, kad kirpėja pagražintų, na tę fryzjerkę Vincukas zawsze spoglądał ciepłym wzrokiem, czasami, gdy obok nie było postronnych, gładził jej talię, naprawiał radyjko, o į tą kirpėją Vincukas visuomet žvelgė šiltu žvilgsniu ir, kai nebūdavo pašalinių, paglostydavo jai liemenį, sutaisydavo jos radijuką, aby dziewczyna nie nudziła się w pracy, kad mergina darbe nenuobodžiautų, by mogła posłuchać muzyki, kad pasiklausytų muzikos, może Vincukas też jej się podobał, gal Vincukas patikdavęs ir jai, na jego widok kraśniała jak wiśnia i z uśmiechem prosiła siadać, nes jį pamačiusi kaip uoga nurausdavo ir šypsodamasi kviesdavo atsisėsti krėsle, pewnego razu zegarmistrz nawet zażartował, tad sykį meistras pajuokavo, czy mogłaby ona go ostrzyc, ar ji nesugebėtų jo apkirpti, gdyby usiadła mu na kolana, jeigu sėdėtų jam ant kelių, ona tylko się roześmiała i odrzekła, że tak jeszcze nie potrafi, o ji nusijuokė ir atsakė, kad, girdi, dar taip nemokanti, lecz on powiedział, że zapłaci podwójnie, tačiau jis sakė už tai dvigubai užmokėsiąs, ale dziewczyna tylko z uśmiechem potrząsała głową, bet mergina purtė galvą ir šypsojosi, obawiając się nie obcych ludzi, którzy w dowolnej chwili mogli pojawić się w zakładzie, bijodama ne svetimų žmonių, kurie bet kada galėjo pasirodyti kirpykloje, ale jego żony, którą widziała w jednym ze sklepów, o jo žmonos, kurią matė vienoje parduotuvėje, gdy ta beształa ekspedientkę, kai šioji auklėjo išraudusią pardavėją, że pomyliła się wydając resztę, kuri suklydo duodama grąžą, jednakże ani Vincukas, ani jego koledzy nie spodziewali się, tačiau nei Vincukas, nei jo draugai nesitikėjo, że po roku miejski zegar stanie i nie będzie komu go naprawić, kad po metų sustos miesto laikrodis ir nebus kam jo prižiūrėti, tymczasem zaś zegarmistrz będzie leżał w szpitalu na wpół żywy, o pats meistras gulės ligoninėje pusgyvis, bo jego organizm się nadwerężył, nes organizmas pervargo, Vincukasowa miałą obawy, czy uda się go uratować, todėl Vincienė abejojo, ar pavyks jį išgelbėti, zaś "tata" już rozmawiał z aniołami, ale stał się cud, o "tata" jau kalbėjosi su angelais, bet įvyko stebuklas, może poskutkowały leki, a może intensywna terapia, gal padėjo vaistai, o gal intensyvus gydymas, lecz Vincukas stanął na nogi, ir Vincukas šiaip taip atsistojo ant kojų, tylko że chodził o kulach, tačiau vaikščiojo su ramentais, nie władał jedną nogą i ręką, nes vienos kojos ir rankos nevaldė, z tej racji otrzymał rentę inwalidzką, tad vėliau gavo invalidumą, wkrótce w mieście zlikwidowano punkt obsługi mieszkańców, o netrukus mieste nebeliko ir gyventojų buitinio aptarnavimo kombinato, w którym Vincukas pracował jako zegarmistrz, kuriame dirbo Vincukas meistru, zmienił się również jego wygląd - wszystkie włosy zbielały, twarz posmutniała, pasikeitė ir jo paties išvaizda - visi plaukai pabalo, veidas atrodė liūdnas, sąsiedzi mówili, że winę za stan jego zdrowia ponosi żona, która codziennie zadręczała go o byle błahostkę, ir kaimynai kalbėjo, jog dėl jo sveikatos kalta žmona, kuri ėdė vyrą kiekvieną dieną dėl menkniekio, ale dla niej nastały czarne dni, przybyło kłopotów, tačiau Vincienei atėjo juodos dienos, nes rūpesčių padaugėjo, a tu jeszcze szef zaczął grozić zwolnieniem, o čia dar jos viršininkas ėmė grasinti, kad atleisiąs iš tarnybos, gdyż ta często zrywała się z pracy, nes ji dažnai ėmė lakstyti iš darbo, a jak nie polecisz do domu, gdy pozostawiony tam mąż może nie wiadomo co wymyślić, o kaip nelakstysi, namuose paliktas vyras nežinia ką gali sufantazuoti, pewnego razu po powrocie do domu usłyszała wołanie i walenie w drzwi, ir sykį, parėjusi namo, išgirdo šauksmus ir bildesį tualete, okazało się, że "tata" zatrzasnął się w łazience i nie potrafił otworzyć zamka, który sam zmajstrował z nudów, pasirodo, "tata" užsidarė tualete ir nesugebėjo praverti durų, nes užsikirto įmantrus užraktas, kurį pats sukonstravo iš neturėjimo ką veikti, więc zaczęła wołać: "Przez ciebie postradam rozum!", tad ji ėmė klykti: "Tu mane iš proto išvarysi!", nagle jakby ktoś szepnął Vincasowi do ucha: ir čia Vincukui tarsi kas į ausį būtų sukuždėjęs: "Najpierw trzeba ten rozum mieć", - powiedział to głośno, "Pirmiausia to proto reikia turėti", - ištarė jis, a żona osłupiała i poprosiła, aby powtórzył swoje słowa, tuomet ji nustėro ir paprašė, kad vyras pakartotų žodžius, lecz Vincukas w porę ugryzł się w język i siedząc w łazience rozpłakał się z bezsilności wobec niepowodzeń, bet Vincukas laiku prikando liežuvį ir, sėdėdamas tualete, apsiverkė dėl savo bejėgiškumo bei nesėkmių, niczym duże dziecko, lyg būtų didelis vaikas, po czym otworzył drzwi, po to nuėmė nuo durų užraktą ir atidarė duris, dobrze, że jego dzieci już miały paszporty, gerai, kad jo vaikai jau turėjo pasus, jeden zamierzał zostać informatykiem, drugi - specjalistą rolnictwa, vienas ruošėsi būti programuotoju, o kitas - žemės ūkio specialistu, tylko wątpliwe, że będzie pracował na roli, tik vargu ar jis žemę dirbs, gdyż i Vincukas, wprawdzie urodzony na wsi, nes ir Vincukas, kaimo vaikas, odwiedzał matkę tylko na święta i podczas urlopu, motiną aplankydavo tik per šventes bei atostogas, ale tego lata pojechał do niej, zgarbionej ze starości, tad šią vasarą važiuos pas ją, susikūprinusią nuo senatvės, gdy matka nareszcie ujrzała osiwiałego syna o kulach, ir kai šioji pagaliau išvydo pražilusį sūnų su ramentais, o mało nie zemdlała: vos nenualpo: oto co zostało po młodym i wrażliwym mężczyźnie, štai kas liko iš jauno ir švelnaus vyro, usiedli na podwórku rozżaleni na drewnianej ławeczce, ir susėdo jie kieme susigraudinę ant medinio suoliuko, niczym pensjonariusze w domu starców, tarsi kokio pensiono senukai, długo rozmawiali, jak gdyby syn wrócił po długiej i ciężkiej podróży, ir ilgai kalbėjosi, lyg sūnus būtų grįžęs iš ilgos sunkios kelionės, Vincukas opowiadał o swoim zegarze, Vincukas pasakojo apie savo laikrodį, ponoć władze miejskie przeznaczą mu trochę pieniędzy za stałą opiekę nad zegarem, kad, girdi, miesto valdžia jam skirs truputį pinigų už nuolatinę laikrodžio priežiūrą, ale najpierw musi podreperować swoje zdrowie, żeby nie musiał chodzić o kulach, bet pirmiausia reikia pataisyti savo sveikatą, kad nereikėtų vaikščioti su ramentais, kto wie, może powrót na ojcowiznę, do tych starych jabłoni, ir ką tu pasakysi, gal sugrįžimas į tėviškę, prie tų senųjų obelų, które znał od dziecka, kurias pažinojo nuo mažumės, dodały Vincasowi sił i wiary w siebie, suteikė Vincukui jėgų ir pasitikėjimo savimi, ale wyruszając ze wsi opierał się już tylko o laskę, tad išvažiuodamas iš kaimo ramstėsi tik lazdele, którą sam sobie wyciął z porządnej leszczyny, kurią pats pasidarė iš gero lazdyno, natomiast kul więcej nie potrzebował, o ramentų jam daugiau neprireikė, wkrótce znów obracały się wskazówki zegara, ir netrukus vėl sukosi miesto laikrodžio rodyklės, a on spoglądając z oddali na wieżę, o jis, žiūrėdamas iš tolo į bokštą, cieszył się ze swego dzieła, żywiąc nadzieję, że nawet gdy go nie będzie już wśród żywych, ktokolwiek zatroszczy się o zegar, džiaugėsi savo kūriniu, vildamasis, kad jeigu jo ir nebus gyvųjų tarpe, vis vien kas nors prižiūrės laikrodį, a ludzie już teraz nazywali go "zegarem Vincasa", o žmonės jau dabar vadino jį "Vincuko laikrodžiu", więc poprosił syna, aby go sfotografował przy dwudziestometrowej wieży, tad sūnaus paprašė, kad jį nufotografuotų prie dvidešimties metrų bokšto, gdy rodzina zjechała się świętować jubileusz Vincasa, kai giminės atvyko švęsti Vincuko jubiliejaus, wszyscy razem zrobili zdjęcie przy tej wieży, na której wierzchołku lśnił zegar, visi taip pat nusifotografavo prie to bokšto, kurio viršūnėje švietė laikrodis, swoje serce mistrz nazywał "zegareczkiem", odmierzającym przeznaczony mu czas; ir savo širdį meistras vadino "laikrodėliu", skaičiuojančiu jam skirtą laiką; a telewizorów Vincukas więcej nie naprawiał, jego "bardaczok" stał na półeczce balkonu, o televizorių Vincukas jau neremontavo, todėl jo "bordačiokas" stovėjo balkono lentynėlėje, teraz już nigdzie nie musiał spieszyć, czasu miał do woli, dabar jam niekur nereikėjo skubėti, laiko turėjo į valias, ale gdy pozwalała na to pogoda, przyjeżdżał rowerem do wieży, oglądał zegar, smarował części, bet jeigu leisdavo oras, su dviračiu numindavo iki bokšto, apžiūrėdavo laikrodį, patepdavo detales, potem zawracał na działkę, tam grzebał w ziemi, coś ścinał, przybijał paskui sukdavo į kolektyvinį sodelį, ten kuisdavosi, kažką pjaudavo, kaldavo i dopiero na wiosnę okazało się, że były to szpakówki, które rozdawał dzieciom, aby zawiesiły na drzewach, ir tik pavasarį paaiškėdavo, jog tai būdavo inkilai paukšteliams, juos išdalindavo vaikams, kad šie įkeltų į medžius, pewnego wieczoru przyznał się żonie, że chciałby doczekać wnuka lub wnuczki, o vieną vakarą prisipažino žmonai, kad norėtų pamatyti anūką ar anūkę, kol dar yra gyvas, a ta klasnęła w dłonie i zaczęła rechotać: tai šioji suplojo delnais ir ėmė kvatoti: "Ależ co ty pleciesz, tato, dzieci jeszcze nie skończyły studiów!", "Nu, tata, tu ir duodi, vaikai mokslų dar nebaigė!", chociaż tak naprawdę ona sama tego pragnęła, tylko nie mówiła mężowi, tačiau iš tiesų ir ji pati šito geidė, tik vyrui nesakė, ukradkiem zbierała do kupy małe ubranka, w które mogłyby się ubierać chyba tylko że skrzaty, o slapčia rinko į krūvelę mažus rūbelius, kuriuos vilkėtų nebent nykštukai, lecz wkrótce Vincukas dostał cios w serce: tačiau netrukus Vincukas gavo smūgį į paširdžius: gdy pewnego ranka szykował się do wyjścia z domu, kai vieną rytą ruošėsi išeiti iš namų, żona ostrzegła go, aby nie jechał na działkę, žmona perspėjo, kad į sodą nevažiuotų, bo w tym tygodniu notariusz zatwierdzi dokumenty sprzedaży domu, nes šią savaitę notaras patvirtins sodelio pardavimo dokumentus, aišku, Vincukas chwycił się za serce nie wiedząc, jak zareagować - krzyczeć czy płakać, Vincukas stvėrėsi už širdies nežinodamas, kaip reaguoti - rėkti ar verkti, więc skulony na kanapie jęczał: todėl susirietęs ant sofos dejavo: "Dlaczego to zrobiłaś, dlaczego to zrobiłaś?", "Kodėl tu šitaip padarei, kodėl tu šitaip padarei?!", a gdy się uspokoił, spojrzał na żonę niczym na największego wroga, o kai jis nustojo dejuoti, žvelgė į žmoną kaip į didžiausią savo priešą, zaś ta powiedziała, że nie było innego wyjścia, ji ramiai ištarė, kad nebuvo kitos išeities, z jego rentą i swoją wypłatą w mieście nie przeżyjesz, su jo pensija ir jos atlyginimu mieste nepragyvensi, a jeszcze musi pomóc synom, którzy studiują, o dar turi padėti sūnums, kurie mokosi, todėl, dlatego po sprzedaniu działki z domkiem jakoś zwiążą koniec z końcem, pardavę kolektyvinį sodą su nameliu, kaip nors sudurs galus, Vincukas próbował ją przekonać, lecz to nie pomogło, nors Vincukas mėgino ją perkalbėti, tačiau tas nieko nepadėjo, ona była twarda jak głaz, ji buvo kietesnė už titnagą, a pieniądze były rzeczywiście bardzo potrzebne, o pinigų iš tiesų labai reikėjo, gdyż różne rachunki szybko opróżniały portmonetki, nes įvairūs mokesčiai greitai ištuštindavo pinigines, jednakże Vincukas nie był w stanie pojąć czarnej "arytmetyki", bet Vincukas niekaip neįstengė suprasti juodosios "matematikos", wydawało mu się niedorzeczne, że państwo nie troszczy się o własnych obywateli, jam apskritai atrodė nesuvokiama, kad valstybė nesirūpina savo piliečiais, że krajem rządzą jakieś podejrzane osoby, które w audycjach telewizyjnych wciąż rozprawiają o wzroście ekonomicznym, kad šalį valdo kažkokie įtartini asmenys, kurie suktai kalba televizijos laidose apie augančią ekonomiką, nie pojmował również innych zjawisk i czuł się jakby trafił do innej epoki, jis nesuvokė ir kitų reiškinių ir jautėsi patekęs tarsi į kitą amžių, niczym w amerykańskim filmie fantasy, którego bohaterowie tułają się w wehikule czasu, lyg amerikiečių fantastiniame filme, kurio herojai klajoja laiko mašina, przez cały wieczór siedział markotny, po czym wyszedł na balkon, podlał kwiaty, tad visą vakarą sėdėjo susikrimtęs, paskui išėjo į balkoną, palaistė gėles, a gdy poczuł się zmęczony, znów wyszedł na balkon i tkwił tam, niczym jakiś żywy przedmiot, o kai pavargo, vėl sėdėjo balkone, lyg būtų koks gyvas daiktas, który przeżył swój czas i stał się nikomu niepotrzebny, kuris atgyveno savo amželį ir tapo niekam nereikalingas, potem pomyślał, czy przypadkiem władze miasta nie wpadną na pomysł, aby sprzedać skonstruowany przez niego zegar, paskui pagalvojo, ar miesto valdžia nesumanys parduoti jo sukonstruoto laikrodžio, natomiast nowy właściciel wywiezie go do skupu metali, kur naujas savininkas išveš į metalo laužo supirktuvę, a na jego miejscu wybuduje jeszcze jedną knajpę, o jo vietoje pastatys dar vieną karčemą, aby młodzież piła, bawiła się i o niczym dobrym nie myślała, kad jaunimėlis gertų, linksmintųsi ir nieko doro negalvotų, gdyż dzisiaj za wszystkich myślą ci, którzy mizdrzą się z ekranów telewizyjnych debatując o stale rosnącym dobrobycie. nes už visus šiandien galvoja tie, kurie maivosi televizorių ekranuose, kalbėdami apie nuolatos gerėjantį gyvenimą.