TYTUŁ TEY KSIĘGI
PIERWSZY
OD SCHIZMATYCKIEGO
KĄTA, CONTRA,
RUS TROIAKA, z Schyzmy LADAIAKA; RUSI w GREKOW WLEPIENIE, iey OSLEPIENIE KTO się nie GŁOWĄ RZĄDZI, TEN BŁĄDZI.
albo:
O SCHIZMIE w troiákiey RUSI
od GREKOW wprowadzoney, (nie tykaiąc UNITOW)
          GEneralnie o SCHIZMIE mowiłem w Cczęści 1. Aten między Hereziami Chrześciańskiemi; tu nagotowałem był obszernieyszą mowienia o niey materię, ale że Opus moie wtym Czwartym Tomie excresceret nad miarę, y worek by moy skurczony, tey nie zniosł extensii, tylko tu o Schizmie na RUSI należytą daię legendę, czyli lugendę, ktora tu wzieła Originem od
O Schizmie Rusi.GREKOW; na ktorych Ruś wolała swoie obracać oko, niżeli na Rzym y Katolikow, á pewnie by ab occasu doczekała się szczęśliwości swoiey ortum; od Opoki Piotra fundamenta prawdy y zbawienia.
          Naprzod tedy sciendum, że Wiarę Swiętą na Rusi zaszczepił S. Andrzey Apostoł, według Gwagnina Autora; á Parisius twierdzi że w Nowogrodzie ten Apostoł swoię założył Katedrę, tam z Tracyi y Scytyi záwitawszy. Miechowicie zaś Autorowi się zdaie, iż Tadeusz y Bartłomiey Apostołowie tu Swiętą szczepili Wiarę. Potym Cyrillus y Metodiusz kraiom Ruskim zdadzą się bydź Luminarzami na oswiecenie w ślepocie Pogańskiey. Byli oni sobie Bracia, á Synowie Obywatela Carogrodzkiego Konstantyna Tesalończyka, nazwiskiem Filozofa ; ktorzy Kapłanami w Carogrodzie zostawszy, udali się na pracę Apostolską ; Cyrillus ku Gazarom Słowieńskiego Narodu, rozszerzonego po Tauryckim Hersoneśie, alias w Krymie teraznieyszym, od Michała Cesarza posłany dla nawrocenia tegoż Narodu. W Heraklii Mieście, Gazarski poiąwszy ięzyk nawrocił ich. Tam w marmurowey Kaplicy, z kotwicą przywiązaną, Ciało S: Klemensa Papieża znalazłszy w morzu, nosił go wszędzie z sobą, powrocił do Carogrodu. Ale na proźbę Swatapluga, Krola czyli Xiążęcia Morawow, od Cesarza Michała znowu na Apostolską wysłany funkcyą, á z nim S: Metodiusz wkompanii. Wstąpili do Wolgarow alias teraznieyszych Bulgarow mieszkaiących po nad Dunay, y ich wiary y Pisma nauczyli. Poszli z ciałem S: Klemensa do Morawow, Krola ich w Wielogrodzie nawrocili y Borzywoia Xiążęcia Czeskiego z S: Ludimiłą. Wielogradzkim Biskupem poświęcony, siedmiu innych Suffraganeos maiąc pod sobą. Do Rzymu z Ciałem S. Klemensa za Mikołaia I. Papieża poszli, o licencye prosili, ale podobno zaraz nieuprosili, iako patet ex seqeuntibus aż potym, aby Słowieńskim Narodom swoim ięzykiem godziło się celebrować, dobrzy byli oba Katolicy, ato koło Roku 867.
O Schizmie Rusi.Ciała wtedy S. Klemensa część zostawili w Hersonesie, część do Rzymu zanieśli. Tam gdy pomieszkali, Adryan II Papież iako po Słowieńsku umieiących do Słowakow wysłał z Ewangelią, według Baroniusza. Drugi raz sam Cyrillus był w Rzymie za pozwem przed Adryana tegoż według Sobornika, albo Cerkiewnika 14 Februarii, iż Morawom dał księgi ani Hebrayskim, ani Łacińskim, ani Greckim ięzykiem (á te są Lingvae Sacrae, ktore y Morawczykowie czcili) ale były Słowieńskim ięzykiem pisane y charakterami ich, ktore wynalazł nieiaki Konstantyn Filozof. Wtedy aż (że Grekow y Łacinnikow w Słowieńskich kraiach nie było) Słowieńskie Księgi approbowane y poświęcone, w Kościele Nayś: Panny de Pace złożone. Formosus y Gordius Biskupi Łacińscy wtedy poświęcili Uczniow Słowieńskich, toć nie po Schizmatycku, bo nie od Focyusza Wiarę S: przyieli Słowacy, ale po Uniacku, bo w Rzymie od Papieża, od Łacińskich Biskupow, y zaraz w Kościele SS. Apostołow Piotra y Pawła Mszę Swiętą spiewali; czego by Disunici byli nie uczynili, iak y teraz nie czynią. Roku potym 880 Metodiusz S. Apostoł Morawski za Iana VIII Papieża drugą część ciała S. Klemensa przywiozł do Rzymu, Głowę iego w Hersonesie czyli w Korsuniu zostawiwszy, (ktora się przez Włodzimierza do Kiiowa dostała) z Wiary w Rzymie examinowany, otrzymał Konfirmacyę odprawowania Nabożeństwa ięzykiem Słowieńskim, byle w Liturgii, alias Mszy S. według Greckich obrządkow odprawioney, wprzod po Łacinie Ewangelia czytana była, potym po Słowieńsku, według Baroniusza. List za nim Papież pisał do Swatopluga, czyli Swętopełka Krola Morawii, Arcy Biskupem czyniąc tamecżnego kraiu Metodiusza, á Wichera Nitreyskim Biskupem.
          Po tych SS. Apostołach, Swięty Bruno z 18 Towarzyszami za Błogosławieństwem Iana XIV Ruś nawracał, za co z niemi Męczeńską wziął koronę.